بر سر غول چهارم انرژی دنیا چه آمده است؟ | سهم ناچیز ایران از تولید برق هسته‌ای

در حال حاضر عدم تعادل برق و گاز در پیک مصرف به ترتیب ۳۳ و ۳۵ درصد ظرفیت تولید کشور است و عدم تعادل بنزین و گازوئیل به ترتیب به ۲۰ و ۵ درصد ظرفیت تولید این دو حامل انرژی رسیده است.

افق میهن به نقل از فرهیختگان، از هفته جاری در حالی که جدول خاموشی های داخلی مجددا منتشر شده، اذهان عمومی با سوال جدی مواجه شده است. سوال اینجاست که چرا ایران به عنوان بزرگترین دارنده منابع هیدروکربنی در جهان دچار عدم تعادل انرژی شده است؟

پاسخ مناسب این است که ایران به دلیل تحریم ها نتوانسته است ظرفیت بالقوه این منابع زیرزمینی را به فعلیت برساند و تولید انرژی ایران پایین است. یعنی اگر ایران بتواند نفت و گاز و سپس برق بیشتری تولید کند، قطعاً دچار عدم تعادل انرژی نخواهد شد. همچنین انتظار می رود ایران با این میزان ذخایر انرژی وارد معاملات امنیت انرژی جهان و منطقه شود.

در حال حاضر عدم تعادل برق و گاز در پیک مصرف به ترتیب ۳۳ و ۳۵ درصد ظرفیت تولید کشور است و عدم تعادل بنزین و گازوئیل به ترتیب به ۲۰ و ۵ درصد ظرفیت تولید این دو حامل انرژی رسیده است. بر اساس محاسبات نترازی، انرژی سالانه نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار برای کشور هزینه دارد که دو برابر سهم دولت از درآمدهای نفتی در سال ۱۴۰۴ است.
حال با این مقدمه به بررسی میزان تولید ایران در حامل های مختلف انرژی می پردازیم تا جایگاه ایران را در بین بزرگترین تولیدکنندگان انرژی جهان بررسی کنیم. تمام نمودارهای این گزارش بر اساس آمار بریتیش پترولیوم (BP) است.

ایران پنجمین تولیدکننده بزرگ نفت و میعانات گازی در جهان است

تصویر شماره یک میزان تولید و ذخایر نفت بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان را نشان می دهد. ایالات متحده با تولید روزانه ۱۲.۹ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی بزرگترین تولیدکننده نفت و میعانات گازی جهان است و پس از آن روسیه و عربستان سعودی با تولید ۱۰.۵ و ۹.۶ میلیون بشکه در روز قرار دارند.
بر اساس آمار شرکت BP، ایران با تولید روزانه ۳.۹ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی در رتبه هفتم قرار دارد. البته در شرایط تحریم، آمار تولید ایران غیررسمی است. اما بر اساس آخرین گزارش رسمی وزارت نفت، تولید نفت و میعانات گازی ایران به ترتیب ۳۵۰۰ هزار بشکه و ۷۵۰ هزار بشکه در روز و در مجموع ۴.۲۵ میلیون بشکه در روز است و ایران در رتبه پنجم قرار دارد. در دنیا از این نظر در زمینه ذخایر نفت خام، عربستان سعودی، کانادا و ایران به ترتیب با ۲۹۷.۵، ۱۶۸ و ۱۵۷.۸ در رتبه اول تا سوم ذخایر نفتی جهان قرار دارند. در مجموع ایران پنجمین تولیدکننده نفت و میعانات گازی جهان و سومین ذخایر نفتی جهان است که موقعیت نسبتا معقولی به نظر می رسد.

ایران سومین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان است

تصویر شماره ۲ میزان تولید و ذخایر گاز طبیعی ۱۰ کشور بزرگ تولید کننده گاز در جهان را نشان می دهد. ایران با ۳۲.۱ تریلیون متر مکعب، دومین دارنده ذخایر گاز پس از روسیه است. تولید گاز ایران نیز با ثبت ۲۵۲ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۳، این کشور را در رتبه سوم قرار داده است.
نکته جالب این است که ایران در حال حاضر ۱۰۰ میلیون متر مکعب بیشتر از قطر گاز از میدان مشترک پارس جنوبی تولید می کند. این میدان بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که در آب‌های خلیج فارس قرار دارد و تولید ایران با وجود تحریم‌ها و سهم کمتر از ذخایر، از رقیب قطری خود پیشی گرفته است.

تولید روزانه حدود ۹ میلیون بشکه منابع فسیلی در ایران

بر اساس آمار شرکت BP، در کل تولید نفت و گاز، ایران چهارمین تولیدکننده منابع هیدروکربنی در جهان است. بر اساس این آمار، آمریکا با تولید روزانه ۳۰.۶ میلیون بشکه نفت خام، روسیه با ۲۰.۵ میلیون بشکه و عربستان با ۱۱.۶ میلیون بشکه در رتبه های اول تا سوم قرار دارند و ایران با تولید روزانه بین ۸ در رده های بعدی قرار دارند. معادل ۵ تا ۹ میلیون بشکه نفت خام (طبق گزارش های متعدد رسمی و غیر رسمی) خود را به عنوان یکی از بزرگترین نفت خام و نفت معرفی کرده است. تولیدکنندگان گاز در جهان
اگرچه اگر تحریم ها و محدودیت های مالی وجود نداشت، بر اساس برآوردها، ایران می توانست تولید نفت و گاز خود را ۵۰ درصد افزایش دهد و به ۱۳ میلیون بشکه در روز برساند و رتبه سوم را به خود اختصاص دهد، اما این رقم فعلی نیز عدد بزرگی محسوب می شود.
توجه داشته باشید که تولیدکنندگان کوچکتر از ایران نیز با صادرات انرژی خود نقشی استراتژیک در بازارهای جهانی پیدا کرده اند، اما ایران نه تنها سهمی از بازار نفت و گاز نداشته، بلکه دچار ناهماهنگی داخلی شده است!

چین پادشاه زغال سنگ در جهان است، سهم ایران از تولید زغال سنگ صفر است

تصویر شماره ۳ میزان تولید و سهم تولید زغال سنگ در جهان را توسط ۱۰ کشور برتر نشان می دهد. طبق آمار، چین با تولید ۴۷۱۰ میلیون تن زغال سنگ و سهمی در حدود ۵۲ درصد با اختلاف بزرگترین تولید کننده زغال سنگ در جهان است. هند، اندونزی، آمریکا و استرالیا نیز در رده های دوم تا پنجم قرار دارند.
جالب اینجاست که در سال ۲۰۲۳، چین ۶۱ درصد برق خود را از زغال سنگ تولید خواهد کرد. حضور چین، هند، آمریکا، روسیه و آلمان در بین ۱۰ تولیدکننده بزرگ زغال سنگ در جهان نشان می دهد که حتی دوران پایان زغال سنگ به این زودی ها رخ نخواهد داد. سهم زغال سنگ در سبد انرژی ایران صفر است.

ایران یازدهمین تولیدکننده بزرگ برق در جهان است

در تصویر شماره ۴ یازده کشور عمده تولید کننده برق و سهم آنها در کل تولید برق جهان نشان داده شده است. بر اساس آمار، ایران با تولید سالانه ۳۸۳ تراوات ساعت در رتبه یازدهم قرار دارد و سهم یک درصدی از کل تولید برق جهان را به خود اختصاص داده است. چین، آمریکا و هند سه تولیدکننده بزرگ برق هستند که ۵۳ درصد از کل تولید برق را به خود اختصاص می دهند.
اگرچه ایران یازدهمین تولیدکننده بزرگ برق در جهان است. اما تاکنون فقط در فصل بهار، عدم تعادل قدرت وجود نداشته است. بر اساس آمار، عدم تعادل برق در تابستان سال جاری به ۲۰ هزار مگاوات رسیده و ناشی از کمبود ظرفیت تولید برق نسبت به تقاضا است. کمبود برق در پاییز و زمستان نیز به دلیل کمبود گاز طبیعی برای سوخت نیروگاه ها است. همانطور که گفته شد ایران سومین تولید کننده گاز در جهان است.

سهم ناچیز ایران از تولید انرژی هسته ای؛ فقط ۰.۲ درصد!

انرژی هسته ای یکی دیگر از منابع تامین انرژی در جهان است که سهم ایران در آن تقریباً صفر است. در تصویر شماره ۵ میزان تولید انرژی هسته ای توسط ۱۰ تولیدکننده بزرگ جهان آورده شده است. آمریکا با تولید ۸۱۶ تراوات ساعت و سهم ۲۹.۸ درصد بزرگترین تولید کننده برق هسته ای در جهان است.
چین، فرانسه و روسیه به ترتیب با ۱۵.۹، ۱۲.۴ و ۷.۹ درصد دومین تا چهارمین تولیدکنندگان بزرگ انرژی هسته ای در جهان هستند. نکته جالب این است که فرانسه ۶۵ درصد برق خود را از انرژی هسته ای تولید می کند و از این نظر از همه کشورها متمایز است.
بر اساس آمار، آمریکا با ۹۳ نیروگاه هسته ای بیشترین تعداد نیروگاه هسته ای جهان را دارد. فرانسه با ۵۶، چین با ۵۵ و روسیه با ۳۷ نیروگاه هسته ای در رتبه های دوم تا چهارم بیشترین تعداد نیروگاه هسته ای قرار دارند.
بر اساس آمار موسسه BP، میزان تولید برق هسته ای در ایران تنها ۶.۶ تراوات ساعت است و کشور ما تنها ۰.۲ درصد از کل تولید برق هسته ای جهان را در اختیار دارد. در حال حاضر ظرفیت تولید برق هسته ای ایران تنها ۱۰۰۰ مگاوات است و آن هم از تنها نیروگاه هسته ای کشور یعنی نیروگاه بوشهر است. البته برنامه ایران برای رسیدن به ظرفیت ۳۰۰۰ مگاوات انرژی هسته ای تا پایان برنامه هفتم و رسیدن به ظرفیت ۲۰۰۰۰ مگاوات انرژی هسته ای تا سال ۱۴۲۰ روی میز است و میزان تحقق آن در هاله ای است. از عدم قطعیت

سهم ایران ۰.۰۴ درصد از تولید برق تجدیدپذیر در جهان است

در تصویر شماره ۶ میزان تولید برق تجدیدپذیر اعم از برق خورشیدی و بادی توسط ۱۰ تولیدکننده بزرگ دنیا آورده شده است. بر اساس آمار BP، چین با ۱۶۶۸ تراوات ساعت بزرگترین تولید کننده برق سبز در جهان است و ایالات متحده با ۷۳۷ تراوات ساعت در رتبه دوم قرار دارد. نکته جالب این است که چین ۲.۲۵ برابر بیشتر از ایالات متحده برق تجدیدپذیر تولید می کند.
اگرچه چینی ها ۶۱ درصد برق خود را از زغال سنگ تولید می کنند، اما ۳۵ درصد از برق سبز جهان نیز توسط چین تولید می شود. ظرفیت تولید انرژی خورشیدی و بادی چین به ترتیب ۶۱۰ و ۴۴۲ گیگاوات است. ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر در چین ۱۰۰ گیگاوات بیشتر از کل ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر در ۹ کشور بزرگ دیگر است.

بر اساس آمار BP، ظرفیت تولید انرژی خورشیدی و بادی ایران به ترتیب ۵۰۰ و ۴۰۰ مگاوات است و ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۲ تراوات ساعت برق تجدیدپذیر تولید کرده است. معادل ۰.۰۴ درصد از کل برق تجدیدپذیر تولید شده در جهان است.

این نشان می دهد که با وجود سهم بالای ایران در تولید منابع هیدروکربنی در جهان، این سهم در منابع تجدیدپذیر تقریباً صفر است. البته این چیز عجیبی نیست زیرا به عنوان مثال سهم عربستان سعودی به عنوان سومین تولیدکننده نفت و گاز در جهان در تولید برق تجدیدپذیر تنها ۰.۱۲ درصد است.
در مجموع بررسی تولیدکنندگان بزرگ انرژی در جهان در حامل های مختلف نشان می دهد که ایران در تولید نفت و میعانات گازی رتبه پنجم، در تولید گاز طبیعی سوم، در تولید منابع هیدروکربنی چهارم و در تولید رتبه یازدهم را دارد. از برق

در نتیجه اگرچه سهم ایران از تولید انرژی های هسته ای، زغال سنگ و انرژی های تجدیدپذیر ناچیز است، اما این کشور توانسته است از مزایای نسبی خود از جمله وجود منابع بزرگ نفت و گاز استفاده کند و تولید خود را به ۹ میلیون بشکه نفت خام برساند. در روز اگرچه تولید منابع هیدروکربنی در ایران می تواند همچنان رو به افزایش باشد، اما حذف از بازار انرژی و بروز عدم تعادل انرژی در کشور نشان می دهد که مشکل در سمت عرضه نیست، بلکه در سمت تقاضا است. نسخه خروج از وضعیت فعلی چیست; پاسخی است که دولت چهاردهم باید بدهد.