وقتی اینستاگرام نان می‌دهد – پایگاه اطلاع رسانی دیارمیرزا

اینستاگرام نقش برجسته ای در رونق کسب و کارهای کوچک در ایران پیدا کرده است. این فضا به افراد بدون سرمایه این امکان را داده است که بدون فروشگاه، مجوزهای پیچیده یا هزینه های هنگفت تبلیغاتی محصولات خود را مستقیماً به مردم معرفی کنند.

افق میهن انوشیروان مبشرمنی در یادداشتی نوشت:

صبح زود است. در یکی از روستاهای لاهیجان پیرزنی و پیرمردی در ایوان خانه گلی خود نشسته اند و چای خشک دست ساز خود را در قوطی های حلبی آماده می کنند. پیرزن شروع به معرفی محصول چای با لهجه شیرین گیلکی می کند. نوه آنها با موبایل از کارشان فیلم می گیرد و در صفحه اینستاگرام خانواده می نویسد: چای دستچین و دست ساز لاهیجان، از دل زمین تا فنجان تو.

چند کیلومتر دورتر، کشاورز کنار همسرش در میان کیسه های بادام بوداده ایستاده است. او با هیجان درباره محصول «بادام اصل مزارع آستانه» می گوید و با لبخند قوطی کره بادام زمینی را جلوی دوربین می برد: این بادام های خودمان است، بدون افزودنی و از مزرعه تا سفره.

تصاویری ساده اما صادقانه که هر روز بیش از هر تبلیغ رسمی اعتماد مردم را جلب می کند و نشان می دهد که اینستاگرام برای برخی افراد نه ابزاری برای سرگرمی، بلکه راهی برای زنده ماندن است.

اینستاگرام در چند سال گذشته نقش برجسته ای در رونق کسب و کارهای کوچک در ایران داشته است. این فضا به افراد بدون سرمایه این امکان را داده است که بدون فروشگاه، مجوزهای پیچیده یا هزینه های هنگفت تبلیغاتی محصولات خود را مستقیماً به مردم معرفی کنند. بر اساس برآوردهای میدانی، بیش از ۸۰ هزار صفحه اینستاگرام در ایران به طور مستقیم در زمینه فروش فعال هستند و معیشت صدها هزار خانواده به آنها بستگی دارد. زنان خانه دار، جوانان بیکار و بازنشستگان با استفاده از این فضا توانسته اند درآمد پایداری برای خود رقم بزنند.

اما اهمیت داستان فقط در فروش نیست. اینستاگرام باعث شکل گیری «اقتصاد مردمی دیجیتال» شده است. اقتصادی که با خلاقیت و پشتکار ساخته شود نه با وام های بانکی یا سرمایه های کلان. این مشاغل باعث افزایش اعتماد به نفس، استقلال مالی و روحیه کارآفرینی می شوند. بسیاری از زنان روستایی یا ساکنان شهرهای کوچک توانسته اند بدون ترک خانه و خانواده، نقش فعالی در اقتصاد ایفا کنند. به همین دلیل، اینستاگرام در ایران – برخلاف نگاه سطحی برخی مسئولان – صرفاً محلی برای سرگرمی نیست. بخشی زنده از اقتصاد مردم است.

اما در کنار این فرصت ها، چالش های جدی نیز وجود دارد. نبود قوانین شفاف حمایتی، مشکلات بانکی و از همه مهمتر تهدید دائمی فیلترینگ، مهم ترین موانع رشد این مشاغل است. بسیاری از فعالان خرد پس از ماه ها تلاش برای جذب مشتری و اعتمادسازی، با یک تصمیم ناگهانی و مسدود شدن پلتفرم تمام سرمایه اجتماعی خود را از دست داده اند. بخشی از اقتصاد کشور بر بستری ساخته شده است که نه در دسترس کاربران ایرانی است و نه امنیت پایداری دارد.

راه خروج منظم سازی است نه فیلتر کردن. دولت می تواند با صدور مجوزهای سریع و ساده، ارائه تسهیلات کم بهره و اطمینان از دسترسی پایدار به پلتفرم ها، امنیت واقعی این سرمایه های ملی کوچک اما فراوان را تامین کند.

در شرایطی که بیکاری و گرانی نفس خانواده ها را گرفته است، اینستاگرام توانسته بارقه امیدی را در زندگی بسیاری از مردم ایجاد کند. این فضا در صورت همراهی با سیاست گذاری صحیح می تواند جایگزینی واقعی برای برنامه های پرهزینه و ناکارآمد اشتغال زایی باشد. موفقیت این مشاغل مبتنی بر فرهنگ اعتماد است. مشتری به یک صفحه ناشناس اعتماد می کند و فروشنده برای حفظ این اعتماد، کیفیت را فدای سود سریع نمی کند.

هر صفحه فروش در اینستاگرام در واقع یک مغازه کوچک است که بدون صرف هزینه چرخ زندگی یک خانواده را می چرخاند. اقتصاد امروز دیگر تنها در خیابان های شهر شکل نمی گیرد. روی صفحه گوشی مردم است. و سوال این است: آیا ما حاضریم این فرصت را ببینیم یا هنوز منتظر از بین رفتن آن هستیم؟