بارورسازی ابرها چگونه انجام می‌شود و چقدر هزینه دارد؟
دیجیاتو: خشکسالی گریبان بسیاری از کشورهای جهان را گرفته است و ایران امسال یکی از سخت ترین خشکسالی های خود را پشت سر می گذارد. در همین حال، گزارش هایی از تلاش های داخلی بارورسازی ابرها منتشر شده است. اما این کار چگونه انجام می شود و هزینه آن چقدر است؟
بسیاری از کارشناسان هشدار می دهند که استفاده از بارورسازی ابرها دشوار است و بعید است که به خودی خود تأثیر قابل توجهی بر بحران آب داشته باشد. میزان بارندگی در ایران ۸۵ درصد کمتر از میانگین است و تهران امسال تنها یک میلی متر بارندگی داشته است. مخازن آب پایتخت و مناطق اطراف در وضعیت نگران کننده ای قرار دارند به طوری که ظرفیت آب در ۳۲ سد کمتر از ۵ درصد است. تصاویر ماهواره ای نیز نشان می دهد که برخی از این سدها به طور کامل خشک شده اند.
بارورسازی ابرها چیست و چگونه انجام می شود؟
مفهوم بارورسازی ابرها در دهه ۱۹۴۰ توسط دانشمندانی مانند برنارد وانگت ایجاد شد. این روش شامل پخش ذراتی است که باعث می شود قطرات آب معلق در ابرها به صورت باران ببارد. برخی از این پروژه‌ها مواد نمکی را روی ابرها در ابرهای کم ارتفاع می‌پاشند و روش‌های دیگر بر پخش مواد شیمیایی، از جمله یدید نقره، در ابرهای با فاز مرکب بالاتر تمرکز می‌کنند.
قطرات آب مایع فوق سرد شده در تماس با این ترکیب کریستالی منجمد می شوند و بلورهای یخی را تشکیل می دهند که سنگین می شوند و به صورت برف یا باران می ریزند. آزمایشی در سال ۲۰۱۴ با مقایسه دو رشته کوه در وایومینگ نشان داد که بارورسازی ابرها می تواند بارش را ۵ تا ۱۵ درصد افزایش دهد.
برای بارورسازی ابرها، هواشناسان ابتدا باید الگوهای بارش را در ابرها مشاهده کنند و ابرهای مناسب برای بارورسازی را شناسایی کنند. سپس، هنگامی که شرایط ابر مناسب است، خلبانان با هواپیماهای مخصوص خود که رطوبت گیر را بر روی بال های خود حمل می کنند، بلند می شوند. هر فلر حاوی حدود ۱ کیلوگرم مواد نمکی است و ممکن است تا سه دقیقه طول بکشد تا بسوزد و وارد ابرهای مناسب شود.
پس از ورود عامل لقاح به ابر، قطرات آب بزرگتر می شوند و از ظرفیت ابر برای نگه داشتن خود در برابر گرانش فراتر می روند و در نهایت به صورت قطرات باران رها می شوند. البته در ایران علاوه بر هواپیما، از پهپادهای مخصوص نیز برای بارورسازی ابرها استفاده شده است.
کشورهای مختلف دنیا از روش بارورسازی ابرها استفاده کرده اند. یکی از این کشورها امارات متحده عربی است که در دهه ۱۹۹۰ این روش را اتخاذ کرد. در اوایل دهه ۲۰۰۰، شیخ منصور بن زاید آل نهیان، معاون رئیس جمهور امارات، ۲۰ میلیون دلار برای تحقیقات بارورسازی ابرها اختصاص داد. امارات متحده عربی همچنین با مرکز ملی تحقیقات جوی در کلرادو، ایالات متحده آمریکا و ناسا برای توسعه روش برنامه بارورسازی ابرها همکاری کرد.
دولت امارات همچنین یک نیروی ویژه به نام مرکز ملی هواشناسی (NCM) در ابوظبی ایجاد کرد که سالانه بیش از ۱۰۰۰ ساعت عملیات بارورسازی ابرها را برای افزایش بارندگی انجام می دهد.
در سال ۲۰۲۴ امارات با سیل بسیار شدیدی مواجه شد که بخش هایی از شهر دبی و فرودگاه بین المللی این شهر را زیر آب گرفت. بسیاری این سیل را ناشی از بارورسازی ابرها می دانند اما مقامات اماراتی گفته اند که این سیل حاصل بارورسازی نبوده است.
بارورسازی ابرها عملیات ارزانی نیست، اما اگر بتواند میزان بارش را در یک منطقه خشک افزایش دهد، می تواند سرمایه گذاری سودآوری باشد. به گفته منابع عربی، در سال ۲۰۱۵، در مجموع ۱۸۶ ماموریت بارورسازی ابرها در امارات متحده عربی انجام شده است، به طوری که هر هواپیما حدود سه ساعت برای هدف قرار دادن ۵ تا ۶ ابر وقت صرف کرده است و هر عملیات ۳۰۰۰ دلار هزینه داشته است. در سال ۲۰۱۵، در مجموع ۵۵۸۰۰۰ دلار برای عملیات بارورسازی ابرها در امارات هزینه شده است.
در سال ۲۰۲۵، هند نیز سه آزمایش بارورسازی ابرها را با هزینه ۷۲۳۰۰ دلار در ۳۰۰ کیلومتر مربع انجام داد که البته نتایج این آزمایشات چندان مثمر ثمر نبود. برخی مقامات ایرانی پیش از این از رقم ۵۰۰ میلیارد در سال برای عملیات لقاح صحبت کرده بودند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ از دانشگاه ایالتی داکوتای شمالی (NDSU) ادعا کرد که بارورسازی ابرها ۰.۴۰ دلار در هر هکتار هزینه دارد.
بارورسازی ابرها برای اولین بار در سال ۱۹۴۷ در استرالیا آزمایش شد. در آن زمان، یک هواپیمای سبک از زمین بلند شد و یخ خشک خرد شده را در ابرها انداخت.
از آن زمان، محققان در تلاش هستند تا به طور قطعی تعیین کنند که آیا این روش کارآمد است یا خیر. مقاله ای که در سال ۲۰۰۹ در بررسی بارورسازی ابرها در تاسمانی منتشر شد، نشان داد که بارش در منطقه هدف بین ۵ تا ۱۳ درصد بیشتر از منطقه کنترل نزدیک است. همچنین، مقاله دیگری افزایش میانگین ۱۴ درصدی بارش را به دلیل آزمایش‌های بارورسازی ابرها در کوه‌های برفی استرالیا گزارش کرد. بررسی مستقل دیگری نتایج را مثبت اما غیرقطعی نشان داد.
البته منتقدان همچنین می گویند که این مطالعات بر اساس تجزیه و تحلیل آماری داده های بارندگی بوده و شامل کار میدانی جامعی برای نشان دادن علت و معلول نبوده است.
یکی از مهمترین مزایای بارورسازی ابرها این است که میزان بارندگی را افزایش می دهد که می تواند سطح آب پشت سدها یا سفره های زیرزمینی را بالا ببرد. اما انجام این کار با چالش هایی همراه است. کارن هاوارد، دانشمند دفتر پاسخگویی دولت ایالات متحده می گوید: بارورسازی ابرها اغلب در طول خشکسالی بسیار دشوار است زیرا جو بسیار خشک است و ممکن است هر ابری رطوبت کافی نداشته باشد. اداره حسابرسی دولت ایالات متحده به برخی از این چالش ها اشاره کرده است، از جمله:
اطلاعات موثقی در مورد عملکرد بهینه و موثر بارورسازی ابرها و فواید و اثرات آن وجود ندارد.
عملیات بارورسازی ابرها تنها زمانی می تواند بارش را افزایش دهد که نوع مناسب ابرها وجود داشته باشد، که شانس موفقیت را محدود می کند.
مشخص نیست که استفاده گسترده‌تر از یدید نقره چه تأثیری بر سلامت عمومی یا محیط‌زیست خواهد داشت، اگرچه تحقیقات موجود، محدود به چند مطالعه اخیر، نشان می‌دهد که یدید نقره در سطوح فعلی خطری برای محیط زیست یا سلامت انسان ندارد.
عموم مردم ممکن است بارور شدن ابرها را به طور کامل درک نکنند.
