روزگاری بازوبند کاپیتانی را ناصر حجازی و علی دایی و کریم باقری می بستند، امروز خلیل زاده و کنعانی زادگان/ این یک شوخی تلخ است

این جملات را مرور کردیم تا به رفتار کاپیتان های تراکتورسازی و پرسپولیس در بازی حذفی جام حذفی برسیم که ستون های دفاعی تیم ملی در جام جهانی خواهند بود.

باز هم رفتار زشت، توهین آمیز و مضحک خلیل زاده و کنعانی زادگان را هم در جنجال آفرینی در زمین و هم در تحریک تماشاگران با شادی گل ها و پنالتی هایشان تماشا کنید. دعوا، فحش دادن، رقصیدن، تظاهر، دعوت سکوها به حاشیه و… سالهاست که از «فرهنگ سکو» صحبت می کنیم. از فحاشی، شعارهای زننده، از خشونت کلامی و رفتاری مخاطب، کمتر از خود پرسیده ایم: این فرهنگ کجا باید ساخته می شد و کجا فرو ریخت؟

واقعیت تلخ این است که ارکان اصلی فرهنگ فوتبال ایران یعنی داخل زمین خود دچار بی اخلاقی و هنجارشکنی شده اند. نسلی که امروز روی سکو می نشیند، اول از همه فوتبال را از زمین می آموزد. از رفتار بازیکن، از واکنش کاپیتان، از نوع اعتراض به داور، از شادی بعد از گل.

ما نمی خواهیم ناصر حجازی، دکتر زادمهر، علی دایی، مهدوی کیا و حتی هاشمیان و کریم باقری را بت کنیم و آنها را عاری از خطا بنامیم، بلکه نحوه راه رفتن و حرف زدن و شادی و عصبانیت آنها را با ملی پوشان جدید مقایسه کنید. حتی سبیل های آنها در آن دهه ها با شکوه و محترم بود.

اما امروز که ملی پوش با حرکات و حرکات تمسخر آمیز فضا را ملتهب می کند، انتظار «مخاطب فرهیخته» بیشتر به شوخی شبیه است تا تحلیل. کمیته انضباطی و کمیته اخلاق سال هاست که جریمه، محرومیت و بیانیه صادر می کنند. اما نتیجه؟ تقریبا هیچی. چون بحث فقط «مجازات» نیست، بحث «عدم اقتدار اخلاقی» در زمین است. زمانی که کاپیتان خود یک هنجارشکن است و وقتی اعتراض و تمسخر بخشی از نمایش بازی می شود، پلت فرم همان را بازتولید می کند.

فرهنگ از منظر جامعه شناسی ورزش چیزی نیست که تزریقی و سفارشی شود. با جریمه و اظهارنامه ساخته نمی شود. فرهنگ محصول الگوهاست. اگر قرار است فرهنگ اتفاق بیفتد، باید از درون زمین شروع شود. از تیم ها، از کاپیتان ها، از ستاره ها. امروز کدام کاپیتان و ستاره ای داریم که الگو باشد، آرام و باوقار باشد؟ ما کدام کاپیتان را داریم که به افتخار او ورزشگاهی ساخته شود و باشگاهی به نام او شود؟