چرا دوران نوزادی خود را به یاد نمیآوریم؟ خاطرهها اسیر «فراموشی نوزادی» شدهاند؟
بی بی سی: روزی که به دنیا می آییم، اولین قدم ها، اولین کلمات، همه لحظات مهم زندگی ما هستند. با این حال، ما هیچ یک از آن را به یاد نمی آوریم. چرا
دانشمندان علوم اعصاب و روانشناسان چندین دهه است که با این سوال دست و پنجه نرم می کنند.
ناتوانی ما در به خاطر سپردن وقایع خاص از سال های اول زندگی را «فراموشی نوزادی» می نامند و به مرور زمان نظریه های زیادی برای توضیح آن ارائه شده است.
نیک ترک براون، استاد روانشناسی و جراحی مغز و اعصاب در دانشگاه ییل در ایالات متحده، میگوید که این بحث اساساً به دو سؤال کلیدی بازمیگردد: آیا ما در سالهای اولیه زندگی خاطراتی میسازیم که بعداً نمیتوانیم به آنها دسترسی پیدا کنیم یا تا زمانی که بزرگ نشدهایم، خاطرات شکل نمیگیرند؟
به گفته پروفسور ترک-براون، تا یک دهه پیش، اکثر محققان معتقد بودند که نوزادان خاطره نمی سازند. برخی فکر می کردند به این دلیل است که درک کاملی از خود یا توانایی صحبت کردن ندارند.
او توضیح می دهد که فرضیه دیگر این است که ما نمی توانیم تا حدود چهار سالگی خاطره سازی کنیم، زیرا هیپوکامپ، بخشی از مغز که مسئول ثبت خاطرات جدید است، هنوز به طور کامل توسعه نیافته است.
او میگوید: «اندازه هیپوکامپ در سالهای اولیه زندگی بیش از دو برابر میشود، و بنابراین شاید تجربیات اولیه ما نتوان ذخیره کرد زیرا مدار لازم برای انجام این کار را نداریم».
با این حال، به نظر می رسد مطالعه ای که در اوایل سال جاری توسط خود پروفسور ترک-براون منتشر شد، با این ایده در تناقض است.
تیم او مغز ۲۶ نوزاد بین چهار ماه تا دو سال را در حالی که یک سری عکس تماشا می کردند و فعالیت هیپوکامپ آنها را اندازه گیری می کردند، اسکن کردند.
سپس یکی از تصاویر قبلی در کنار یک عکس جدید به نوزادان نشان داده شد و با بررسی حرکات چشم آنها آنالیز کردند که به کدام تصویر بیشتر نگاه کرده اند.
اگر نوزاد تصویر قبلی را افق میهن می کرد، محققان این را نشانه توانایی او در به خاطر سپردن و شناسایی آن تصویر می دانستند، همانطور که در مطالعات قبلی پیشنهاد شده است.
محققان دریافتند که هر چه هیپوکامپ نوزاد در هنگام دیدن یک تصویر برای اولین بار فعال تر باشد، احتمال اینکه آن تصویر را دیرتر به خاطر بسپارد، بیشتر می شود. به خصوص در نوزادانی که بیش از ۱۲ ماه سن داشتند.
این یافته ها نشان می دهد که هیپوکامپ می تواند از حدود یک سالگی توانایی رمزگذاری نوعی حافظه را داشته باشد.
خاطرات کجا رفته اند؟
پروفسور ترک-براون میگوید که مطالعه تیم او «نخستین گام» در تعیین اینکه آیا نوزادان واقعاً در هیپوکامپ خاطرات میسازند یا خیر است، و تحقیقات بیشتری هنوز مورد نیاز است.
او میپرسد: «اگر ما آنها را ذخیره میکنیم، سؤالات جالب این است که این خاطرات کجا هستند؟ آیا هنوز در مغز ما وجود دارند؟ آیا میتوانیم به آنها دسترسی داشته باشیم؟»
مطالعهای که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد نشان داد موشهایی که در دوران نوزادی یاد گرفتهاند از پیچ و خم خارج شوند، در بزرگسالی آن را فراموش کردند. اما با تحریک مصنوعی بخشهایی از هیپوکامپ که در یادگیری اولیه نقش داشتند، میتوان آن حافظه را دوباره فعال کرد.
اینکه آیا نوزادان انسان نیز خاطراتی را ذخیره می کنند که بعداً غیرفعال می شوند، مشخص نیست.
کاترین لاودی، استاد عصب روانشناسی در دانشگاه وست مینستر انگلستان نیز معتقد است که نوزادان حداقل از زمانی که قادر به صحبت کردن هستند، توانایی ایجاد خاطرات را دارند.
او میگوید: «ما میدانیم که بچههای کوچک ممکن است از مهدکودک به خانه بیایند، اتفاقی را که برایشان افتاده است توصیف کنند، اما سالها بعد نتوانند آن را به خاطر بیاورند. بنابراین این خاطرات وجود دارند، فقط دوام نمی آورند.”
او پیشنهاد میکند: «سوال این است که چقدر خوب این خاطرات را در طول زمان اصلاح میکنیم، یا چقدر سریع محو میشوند، و چقدر خاطرات آگاهانهای هستند که میتوانیم واقعاً دربارهشان فکر کنیم و روی آن تأمل کنیم».
ممکنه خاطره جعلی باشه؟
پیچیدگی درک ما از فراموشی کودکان این است که به گفته پروفسور لاودی، «تقریباً غیرممکن» است که تشخیص دهیم آنچه مردم به عنوان اولین خاطره خود به یاد می آورند، در واقع اولین خاطره آنهاست یا خیر.
به عنوان مثال، برخی از ما ممکن است صحنه خاصی را از دوران کودکی یا زمانی که در گهواره بودیم به یاد بیاوریم.
پروفسور لاودی می گوید، بعید است که چنین خاطراتی یادآور تجربیات واقعی باشند.
او توضیح می دهد: «نکته در مورد حافظه این است که همیشه در حال بازسازی است. “اگر کسی چیزی را برای شما توصیف کند و شما اطلاعات کافی در مورد آن داشته باشید، مغز شما می تواند چیزی را بازسازی کند که کاملا واقعی به نظر می رسد.”
او می افزاید: «چیزی که ما واقعاً با آن سر و کار داریم، آگاهی است، و آگاهی چیزی است که تشخیص آن سخت است».
پروفسور ترک-براون معتقد است که راز فراموشی نوزادان به ماهیت چیزی که ما را به آن چیزی که هستیم میسازد مربوط میشود.
او می گوید: «این به هویت ما مربوط می شود. فکر میکنم این ایده که ما در سالهای اول زندگیمان نقطهی کوری داریم و چیزی به یاد نمیآوریم، به نظر من چالش بزرگی برای انسانها ایجاد میکند تا خودشان را درک کنند.»
