استعفای فرزین از یک هفته پیش قطعی بود؛ اما هیچکس حاضر نبود بانک مرکزی را تحویل بگیرد
امیررضا اعتمادی، کارشناس اقتصادی؛ بازار: حدود یک هفته پیش استعفای محمدرضا فرزین از ریاست بانک مرکزی عملا تایید شد. اما مشکل اصلی خروج او نبود، بلکه نبود فرصت برای قبول مسئولیت یکی از پرخطرترین پست های اقتصادی کشور در اوج بحران بود. در روزهایی که نرخ دلار رکوردهای جدیدی را ثبت می کرد، بازار طلا داغ می شد و انتظارات تورمی در سال های اخیر به بالاترین حد خود رسیده بود، بانک مرکزی عملاً خود را با خلاء مدیریتی مواجه می کرد. شکافی که بازار ارز و معیشت مردم جبران شد.
بدن – یک هفته عدم اطمینان و اجتناب از مسئولیت
بر اساس اطلاعات موجود، استعفای فرزین حداقل یک هفته قبل از اعلام رسمی به دولت تقدیم شده است اما هیچ یک از گزینه های پیشنهادی با بر عهده گرفتن مسئولیت بانک مرکزی موافقت نکردند. در میان نام های مطرح از حمید پورمحمدی به عنوان گزینه جدی نام برده می شد که در نهایت از قبول مسئولیت خودداری کرد. واقعیت این است که ریاست بانک مرکزی در شرایط کنونی فراتر از یک مقام رهبری است و وارد میدان مین سیاست پولی می شود. حوزه ای که کوچکترین اشتباهی می تواند منجر به افزایش جدید تورم و ارز شود.
پس از بررسی های متعدد و جلسات فشرده، سرانجام عبدالناصر همتی مجدداً با تصدی مسئولیت بانک مرکزی موافقت کرد. تصمیمی که بیش از هر چیز نشان می دهد گزینه های دیگر یا ریسک این وضعیت را نپذیرفته اند و یا به این نتیجه رسیده اند که ابزار و قدرت لازم برای مدیریت بحران را ندارند.
بازار ارز روز تحویل به بانک مرکزی
همتی در شرایطی ریاست بانک مرکزی را برعهده گرفت که نرخ دلار آزاد در بازار تهران بین ۱۳۷ تا ۱۴۲ هزار تومان در نوسان بود و سکه تمام بهار آزادی به سطوح تقریبا بی سابقه ای رسید. قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز از مرز روانی جدیدی عبور کرده و انتظارات تورمی جامعه در واکنش به این اعداد تشدید شده است. نوسانات روزانه نرخ ارز چند هزار تومانی نشان می دهد که بازار نه به وعده ها بلکه به سیگنال های عملی سیاست گذاران پاسخ می دهد.
در چنین فضایی حتی خبر بازگشت همتی تنها توانست موقتاً شتاب افزایش قیمت ها را کند کند اما بازار همچنان در حالت انتظار و بی اعتمادی به سر می برد. تجربه چند ماه گذشته نشان داده است که بدون تصمیمات مشخص و هماهنگ، آرامش پایدار در بازار ارز وجود نخواهد داشت.
توصیه ای صریح به همتی
اگر بازگشت همتی به بانک مرکزی صرفاً تکرار تجربیات قبلی باشد، نتیجه آن هیچ تفاوتی با گذشته نخواهد داشت. اولین توصیه به رئیس جمهور جدید شفاف سازی فوری سیاست ارزی و پرهیز از وعده های مبهم است. بیش از هر چیز، بازار توسط سیاست های متعدد و پیام های متناقض آسیب دیده است. توصیه دوم دور شدن از تثبیت اجباری نرخ ارز و مدیریت واقعی بازار با استفاده از ابزارهای پولی و مالی است. تجربه دوران فرزین نشان داد که تثبیت مصنوعی فقط جهش های بعدی را پرهزینه تر می کند.
همتی هم باید با نارضایتی بانک ها و اضافه برداشت ها نقش خود را سامان دهد. بدون مهار رشد نقدینگی و اصلاح رفتار شبکه بانکی، سیاست گذاری پولی پایدار امکان پذیر نخواهد بود. توصیه سوم گفتگوی صادقانه با افکار عمومی است. اعتماد از دست رفته را تنها با صادق بودن، پذیرش محدودیت ها و ارائه نقشه راه می توان بازگرداند.
خلاصه
بازگشت عبدالناصر همتی به بانک مرکزی در شرایطی اتفاق افتاد که بسیاری از مدیران نسبت به قبول این مسئولیت محتاط بودند. این بازگشت را می توان هم نشانه شجاعت رهبری و هم نشانه ای از شدت بحران دانست. اما واقعیت این است که آینده بازار ارز و معیشت مردم به نام رئیس جمهور بستگی ندارد، بلکه به کیفیت تصمیمات و میزان هماهنگی سیاست ها بستگی دارد. اگر این بار بانک مرکزی تنها بماند، همتی هم قربانی همان چرخه ای می شود که قبل از او فرزین را از میدان بیرون راند.
