ایرانیان از چه زمانی محرم را به سوگ نشستند؟
به گفته جمشید کیانفر، پژوهشگر تاریخ معاصر: آل بویه می خواست با بازآفرینی واقعه عاشورا مظلومیت مردم را از مرکز خلافت نشان دهد، زیرا خلافت که اجازه ظلم به اهل بیت را می دهد و نمی دهد. برای بیعت، خون آنها را خون کنید، طبیعی است. با مردم عادی چه می کند؟
در تاریخ آمده است که وقتی آل بویه به قدرت رسید و بغداد را فتح کرد، عملا قدرت سیاسی و مذهبی را در دست گرفتند. با توجه به اصل و نسب خود که مازندرانی است و آشنایی با اندیشه و اندیشه شیعه بر آن شدند تا واقعه کربلا را بازآفرینی کنند و ظلم و ستمی را که به یاد آن روزها بر اهل بیت علیهم السلام وارد شده یادآوری کنند. از آن زمان هر ساله ایرانیان در ایام محرم عزاداری می کردند. پس از آل بویه، این زنده ماندن در خفا یا در محله شیعه نشین شهری انجام می شد.
آل بویه با بازآفرینی واقعه عاشورا می خواست ظلمی را که از مرکز خلافت بر مردم روا می شد نشان دهد، زیرا خلافت که اجازه ظلم و ستم بر اهل بیت را می دهد و خون آنان را فدای بیعت نمی کند. طبیعی است که با مردم عادی چه می کند. نکته دیگر اینکه مازندران مرکز رشد و توسعه شیعه محسوب می شد.
با گذشت زمان و ظهور سلسله صفویه و افق میهن شیعه به عنوان مذهب رسمی، احیای ده روز اول محرم به صورت علنی و رسمی رسمیت یافت. در دوره قاجار تکایای ویژه ای را علاوه بر مساجد فقط برای عزاداری در روز عاشورا برپا می کردند و حتی ناصرالدین شاه دستور داد تکایایی به نام «تکیه دولت» بسازند تا مردم در یک مکان در ایام عزاداری جمع شوند. روزهای سوگواری همزمان تکایای دیگری نیز فعال بودند. همزمان با احیای مراسم، نذری ها آغاز شد. هرکس بر اساس نیاز و اعتقاد خود برای سلامتی یا برآورده شدن حاجات و خواسته های خود نذر می کرد و آن نذورات معمولاً در دهه اول محرم انجام می شد. به این ترتیب، ناهار خوری و خرج و اطعام در دهه های هر سال صورت می گرفت.
شیوه های عزاداری هر شهر کمی با شهر دیگر متفاوت بود. اما همه بر یک عقیده بودند و آن زنده نگه داشتن مصائبی که بر اهل بیت و آل علی (ع) گذشت و درس عبرت از تاریخ است که ظلم و ستم هر چقدر هم پنهان باشد علنی می شود و باعث رسوایی می شود. آره اینجوری بود…
