بازار سرمایه فقط به جایگاه قدیمی خود بازگشت، قله تازه‌ای فتح نشد

در حالی که شاخص کل بورس تهران بار دیگر از مرز سه میلیون واحد عبور کرد، هلن عصمت پناه، مدرس و تحلیلگر مالی، این رشد را نه نشانه رونق بازار، بلکه واکنشی موقت به نوسانات ارزی و تحولات سیاسی دانست. وی معتقد است: تعبیر رشد اخیر بورس نیاز به تفسیر دقیق‌تری دارد، زیرا در شرایط کنونی بازار سرمایه بیش از آنکه اقتصادی عمل کند، بر اساس منطق بقا و رفتار تدافعی حرکت می‌کند.

هلن عصمت پناه مدرس و تحلیلگر مالی در گفتگو با افق میهن وی تصریح کرد: فعال شدن «مکانیسم ماشه» در شرایط عادی به دلیل تشدید تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی به عنوان یک سیگنال منفی برای اقتصاد ایران تلقی می‌شود. به دلیل وقوع این ریسک سیستماتیک، شاخص بورس اوراق بهادار تهران در روزهای بعد با تمرکز بر افزایش نرخ دلار آزاد اندکی رشد کرد و این افزایش به اشتباه به عنوان «رشد» بازار تعبیر شد. عصمت پناه در پایان خاطرنشان کرد: این تفسیر مستلزم مطالعه دقیق تری است، زیرا رشد اخیر بازار سهام بیشتر واکنشی کوتاه مدت به نوسانات ارزی و شرایط سیاسی است تا نشانه ای از بهبود واقعی بازار.

عبور از مرز ۳ میلیون واحد، بازپس گیری موقعیت قبلی بود و نه یک اوج جدید

عصمت پناه تصریح کرد: آنچه در واقع اتفاق افتاد رشد واقعی بازار نبود، بلکه تغییر وزن و رفتار پول خسته در بازار سرمایه بود. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران پس از سال ها نوسان بین ۲ تا ۳ میلیون واحدی، سرانجام توانست به مرز روانی ۳ میلیون واحدی دست پیدا کند. اما این حادثه بیش از آن که نشانه فتح یک قله جدید باشد، فتح مجدد یک موقعیت قدیمی است.

عصمت پناه تاکید کرد: در واقع بازار تنها به وضعیت از دست رفته خود بازگشته است، هرچند همچنان بخش قابل توجهی از وجوه در صف های فروش یا نمادهای راکد مسدود شده و جریان نقدینگی ثابتی مشاهده نمی شود.

واکنش مثبت بازار به مکانیسم ماشه منعکس کننده بی اعتمادی ساختاری در اقتصاد است

هلن اسمت پناه، تحلیلگر و مدرس مالی گفت: واکنش به ظاهر مثبت بازار به مکانیسم ماشه به معنای بی تفاوتی نسبت به سیاست یا نشانه ای از انعطاف نیست، بلکه نشان دهنده بی اعتمادی ساختاری به متغیرهای اساسی اقتصاد است.

وی افزود: سرمایه‌گذاران ایرانی سال‌هاست که داده‌های واقعی اقتصادی را نادیده می‌گیرند و بر اساس حداقل انتظارات برای بقا تصمیم‌گیری می‌کنند. در چنین فضایی فعال شدن مکانیسم ماشه حتی ممکن است منجر به افزایش معاملات در کوتاه مدت شود، زیرا بخشی از بازار معتقد است که این بحران می تواند دولت را مجبور به اقدامات انبساطی بیشتری مانند چاپ پول، حمایت اجباری بورس و یا افزایش نرخ دلار کند. این منطق معکوس در واقع نشانه بیماری اقتصاد است نه سلامت بازار.
 

شاخص کل بازتابی از اقتصاد نیست / حرکت اخیر بازار صرفاً تأثیر یک بحران موقت مسکن است

هلن عصمت پناه، تحلیلگر و مدرس مالی گفت: شاخص کل بورس ۳ میلیون واحدی ممکن است از منظر عددی جذاب به نظر برسد، اما از منظر تحلیلی بی معنی است. به گفته وی، شاخصی که بدون نقدینگی، عمق معاملات و جریان سرمایه پایدار حرکت می کند، بیشتر یک شاخص اسمی است تا واقعی.

وی تاکید کرد: بخش زیادی از ارزش های بازار همچنان کاملا راکد هستند و همین حرکت اندک برخی نمادها و شاخص کل، تصویری نادرست از حرکت کلی مثبت در بازار ایجاد کرده است.

عصمت پناه با تشریح اینکه شاخص کل بازتابی از اقتصاد نیست، افزود: بورس ایران سال هاست که با بیماری های ساختاری مزمن دست و پنجه نرم می کند که عدم شفافیت در سیاست ها و قیمت گذاری، رکود سودآوری در صنایع بزرگ، انسداد نقدینگی واقعی و بالاتر از همه فرسودگی ذهنی سرمایه گذاران خرد از جمله این بیماری هاست.

عصمت پناه خاطرنشان کرد: در چنین شرایطی هرگونه شوک سیاسی و اقتصادی تنها کارکرد تعدیل موقت را دارد و تحرکات اخیر بازار چیزی جز انعکاس این اثر کوتاه مدت نیست؛ نه نشانه ای از اصلاح اساسی شیوه سرمایه گذاری و نه بازگشت اعتماد عمومی به بازار.

منطق بازار سرمایه دیگر اقتصادی نیست، بلکه بقا محور است

عصمت پناه در خصوص وضعیت فعلی بازار سرمایه گفت: در تحلیل کلان می توان گفت که بازار سرمایه در ایران نه مثبت و نه منفی واکنش نشان داده است. بلکه دچار نوعی انفعال هوشمندانه شده است. فعالان بازار به جای واکنش احساسی به اخبار سیاسی، از فرصت های کوتاه مدت برای جبران ضررهای گذشته استفاده می کنند.

به گفته عصمت پناه، این رفتار تدافعی را نباید با رشد یا بازگشت اطمینان اشتباه گرفت، زیرا حتی در صورت جبران بخشی از زیان و رسیدن به سرمایه اسمی، باز هم سرمایه واقعی سرمایه گذار در مواجهه با تورم با کسری مواجه است. از منظر اقتصادی، زمانی که تورم و کاهش ارزش ریال در محاسبات لحاظ شود، ممکن است سود اسمی بازار مثبت به نظر برسد، اما سود واقعی که با تفریق تورم محاسبه می‌شود، در بیشتر موارد منفی یا نزدیک به صفر بوده است.

این تحلیلگر مالی در خصوص نفوذ سیاسی اخیر بر بازار توضیح داد: فعال شدن مکانیزم ماشه در واقع به آینه ای برای سنجش وضعیت واقعی بورس تهران تبدیل شده است. بازاری که سال هاست بین سیاست و تجارت گیر کرده و امروز در آستانه ۳ میلیون واحدی فقط برای بقا تلاش می کند نه رشد.

عصمت پناه در پایان خاطرنشان کرد: به جای اینکه چرا بازار نسبت به مکانیسم ماشه واکنش مثبت نشان داد، باید پرسید چرا این واکنش برخلاف منطق اقتصادی بوده است؟ و پاسخ روشن است; زیرا منطق بازار سرمایه دیگر اقتصادی نیست، بلکه رفتاری و بقا محور است.

در شرایط ریسک بالا، اولویت سرمایه گذار باید حفظ اصل سرمایه باشد تا افزایش ریسک

هلن عصمت پناه در پایان گفتگو با افق میهن به سرمایه گذاران توصیه کرد که پول جدید وارد بازار نکنند و بر مدیریت بهینه ظرفیت سرمایه موجود تمرکز کنند. در چنین شرایطی بازگشت سرمایه از سرمایه گذاری های قبلی باید مورد توجه سرمایه گذاران باشد نه تنوع بخشیدن به ریسک. این رویکرد مبتنی بر اصول مدیریت ریسک مدرن و مفهوم تنوع پرتفوی است.

عصمت پناه افزود: در شرایط نامشخصی مانند شرایط فعلی اقتصاد ایران، با توجه به کاهش ضریب بتای سبد سرمایه (که نشان دهنده حساسیت آن به نوسانات بازار است، بهتر است قسمت بیشتری از پرتفوی سرمایه به سمت دارایی های مطمئن هدایت شود). چنین تصمیمی به سرمایه گذاران کمک می کند تا از اثر اهرمی منفی در بازارهای پرریسک اجتناب کنند و از سرمایه سرمایه خود محافظت کنند.

وی تاکید کرد: هدف از این استراتژی ایجاد نگرانی یا خروج جمعی از بازار نیست، بلکه بخشی از چارچوب رعایت اصول مدیریت ریسک است. مفهومی که نشان دهنده یکی از ارکان اصلی روانشناسی مالی و اقتصاد رفتاری است. سرمایه گذاران باید از سوگیری های شناختی اجتناب کنند. از اعتماد بیش از حد خودداری کنید و بر اساس داده های واقعی و مدل های تحلیلی تصمیم بگیرید.

عصمت پناه در خاتمه گفت: زمانی که سرمایه گذار بر اساس سوگیری های ذهنی تصمیم می گیرد، لازم است درک خود از اصول و مبانی اقتصادی و مالی بررسی شود تا بتواند در شرایط نوسان بازار، رفتار سرمایه گذاری منطقی تری از خود نشان دهد.

پایان مقاله