بانک ها شرکت ها و زیرمجموعه های زیادی دارند که حتی منابع بانک برای شرکت های زیرمجموعه خودشان هم کافی نیست، چه برسد به اینکه بقیه را برای وام در نظر بگیرند.
ایران تحلیل، جلال محمودزاده یکی از اعضای شورای اسلامی شهر در خصوص وضعیت اعطای وام و تسهیلات بانکی در کشور گفت: در خصوص پرداخت وام ازدواج و فرزندآوری سردرگمی وجود دارد که البته افزایش آن نیز افزایش یافته است. تصویب شد، اما معمولاً در ابتدای سال «بانک ها اعتبارات لازم را برای پرداخت آن دریافت نکرده اند و در نتیجه تمایلی به پرداخت تسهیلات وام ازدواج ندارند».
وی در بخشی دیگر از سخنان خود خاطرنشان کرد: عدم وام شامل انواع دیگر تسهیلات بانکی است و پرداخت وام در کشور متوقف شده است. از طرفی مردم برای تامین هزینه های اولیه زندگی خود مانند رهن خانه استیجاری نیازمند حمایت و دریافت وام هستند و در حال حاضر بانک ها حاضر به همکاری نیستند و باید هرچه زودتر برای این وضعیت چاره اندیشی شود. “
آخرین آمار رسمی و منتشر شده از عملکرد نظام بانکی کشور نشان می دهد که در برنامه نهضت ملی مسکن تا ۳۱ فروردین ۱۴۰۳، ۱۸ بانک کشور حتی یک ریال تسهیلات پرداخت نکرده اند. عملکرد بانک های اقتصاد نوین، ایران زمین، گردشگری، موسسه ملل، کارآفرین، شهر، سینا، سامان، پست ایران، پاسارگاد، پارسیان، آینده، رفاه کارگران، توسعه تعاون، دی، کشاورزی، خاورمیانه و سرمایه در مشارکت نهضت ملی مسکن بر اساس آخرین آمار بانک مرکزی صفر بوده است. مجموع تسهیلات پرداختی مسکن شهری توسط ۲۶ بانک یک میلیون و ۹۸ هزار و ۹۷۰ میلیارد ریال است و نکته قابل توجه این است که در این بخش عملکرد ۵ بانک صفر است. بر اساس این آمار در ۴ سال گذشته متوسط سهم سالانه بخش مسکن از کل وام های بانکی ۷ درصد بوده است در حالی که این سهم در حالت عادی و با هدف توسعه غیرتورمی مسکن باید حداقل ۲۰ درصد باشد. .
همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی، ارزش کل تسهیلات حدود ۲۹۰ همات به اشخاص مرتبط ۲۳ بانک و موسسه اعتباری بوده است. البته نکته قابل توجه در این آمار این است که بانک های خاورمیانه، مسکن، ایران و ونزوئلا و صنعت و معدن آمار مربوطه موسسات خود را منتشر نکرده اند.
نگاهی به آمارها نشان می دهد که در نظام بانکی کشور روند اعطای وام به شرکت ها و موسسات خصوصی و مردم با تاخیر بسیار همراه است. با توجه به این شرایط سوالاتی مطرح می شود که چرا روند وام دهی در کشور ما به این شکل است و وام بانک های بزرگ به چه اشخاص و موسساتی اعطا می شود؟ فرارو برای پاسخ به این سوالات با وحید شقاقی، اقتصاددان و استاد دانشگاه گفت‌وگو کرده است:
وام ها و تسهیلات کلان در اختیار بانک ها
وحید شقاقی به فرارو گفت: ریشه اصلی وضعیت وام دهی بانک ها را باید در نرخ سود واقعی منفی دید. بانک ها به اندازه کافی شرکت های تابعه دارند. متأسفانه در تمام دنیا هلدینگ ها صاحب بانک هستند اما در اقتصاد ایران برعکس است و بانک ها مالک هلدینگ و شرکت هستند. این اولین مشکل و چالشی است که در کشور داریم. بانک های ما به دلایل مختلف و به تعداد زیاد به کار بانکداری می پردازند و زیر مجموعه های خود را دارند. من اخیراً صورت های مالی یک بانک را دیدم و کاملاً متحیر شدم، زیرا دیدم تعداد زیادی صورت های مالی شرکت های تابعه این بانک در سایت «کدال» که صورت های مالی بانک ها را لیست می کند وجود دارد. از شرکتی که ساخت مسکن بود تا دامپروری و پتروشیمی و حتی فناوری اطلاعات. در واقع بانکی که باید به ارائه خدمات مالی، پولی و بانکی بپردازد، در سطح بسیار وسیعی وارد تجارت می شود. این موضوع چه پیامدهایی خواهد داشت؟ نرخ سود واقعی در اقتصاد ایران منفی است. در واقع به عنوان مثال انتظارات تورمی برای سال ۱۴۰۳ حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد است در حالی که نرخ سود پیشنهادی بانک ها ۲۳ تا ۲۴ درصد است. این نرخ سود واقعی منفی در کنار بانکداری بانک ها باعث می شود که بانک ها رغبتی به ارائه تسهیلات به مردم و بخش خصوصی نداشته باشند.
وی افزود: دلیل بی رغبتی بانک ها به پرداخت تسهیلات نیز مشخص است، بانک ها می گویند سود واقعی حداقل ۲۰ درصد منفی است و در نتیجه چرا باید این ۲۰ درصد را بانک به مردم ارائه کند. در حالی که می تواند به شرکت های زیرمجموعه خود ارائه دهد، اگر فردی بتواند بر اساس تورم ۴۰ تا ۴۵ درصدی سال ۱۴۰۳ وام بگیرد، حداقل ۲۰ درصد سود خواهد داشت همین سوال را از خود بپرسند که چرا باید چنین لطف و کمکی به بخش خصوصی بدهند و از زیرمجموعه های خود غافل نشوند. بخش خصوصی و در نتیجه تمامی وام ها و تسهیلات کلان را به شرکت های تابعه خود اختصاص می دهند.
هنر نهایی بانک ها پرداخت تسهیلات بدهی است
این استاد دانشگاه گفت: وقتی بانک مرکزی به این رفتار بانک ها واکنش نشان می دهد و آنها را تحت فشار قرار می دهد، بانک ها شروع به اعطای وام متقابل به یکدیگر می کنند یعنی بانک یک به شرکت های بانک دو و بالعکس وام می دهد. هر زمان که بانک مرکزی به آنها فشار آورد از این روش استفاده می کنند. اقتصاد ایران نیز بانک محور است و بیش از ۹۰ درصد تامین مالی اقتصاد ایران از کانال بانک ها انجام می شود و این موضوع باعث شده است که هم بخش خصوصی و هم مردم در سطح خرد قفل شوند به منابع بانک ها دسترسی داشته باشند.
وی افزود: نکته جالب این است که بانک ها آنقدر شرکت و زیرمجموعه دارند که حتی منابع بانک ها برای شرکت های زیرمجموعه خودشان کافی نیست چه برسد به اینکه بقیه را برای اعطای وام در نظر بگیرند، حقیقت این است که هر فردی که با اقتصاد آشنا باشد. و در جایگاه مدیران بانک قرار می گیرد، با نگاهی منطقی به نرخ تورم و نرخ سود تسهیلات، احتمالاً چنین تصمیمی خواهد گرفت که فرض کنید فرزند شما بیمار است و فرزند همسایه نیز بیمار و گرسنه است، اما شما محدود کرده اید طبیعی است که عقلانیت حکم می کند که این غذا را به فرزندتان بدهید نه به بچه همسایه در نتیجه همه این مواردی که گفتم، سیستم بانکی در مقابل ارائه تسهیلات مقاومت می کند بخشی از تسهیلات بدهی دولت را بپردازد».
این کارشناس اقتصادی گفت: چشم انداز چنین وضعیتی بسیار منفی است، یعنی ۹۰ درصد تامین مالی ایران که توسط بانک ها انجام می شود، انحصاری است و فقط در اختیار شرکت های تابعه بانک ها قرار می گیرد، مشکل اصلی این است که در هیچ کجای دنیا بانک ها تجارت نمی کنند. اما متاسفانه در ایران ما این کار به صورت نامحدود در بانک ها انجام می شود و با تلفیق این موضوع با سود واقعی منفی، این چیزی است که اگر همین الان یک وام میلیاردی با نرخ ۲۵ درصد بگیریم همین است. ما همین الان ۲۰ درصد سود خواهیم داشت، بنابراین بانک‌ها این سود را به شرکت‌های تابعه خود واریز می‌کنند. اما حقیقت این است که هزینه ها به حدی افزایش یافته است که مردم توان بازپرداخت اقساط این وام ها را ندارند.»
