بحران «انباشت مسائل حل نشده» در نظام حکمرانی؛ از پرونده هسته‌ای تا تحریم‌های اقتصادی

بحران «انباشت مسائل لاینحل» در ایران به حدی رسیده است که تداوم آن ممکن است حاکمیت ایران را با چالش های جدی مواجه کند. بن بست در حل مسائلی مانند عدم تعادل انرژی، کم آبی، کاهش ارزش پول ملی، تورم و گرانی و مسائلی مانند عفاف و حجاب که بازخورد اجتماعی بالایی دارد، عملا می تواند کشور را در بن بست جدی قرار دهد.

افق میهن علیرضا سلطانی کارشناس اقتصاد سیاسی عصر ایران نوشت:

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مطالعاتی دانش سیاست‌گذاری عمومی، ارزیابی دولت‌ها و نظام‌های حکمرانی از منظر توانایی حل مسئله است. از منظر دانش سیاست‌گذاری عمومی، دولت‌ها باید ضمن درک و شناسایی به موقع مسائل و چالش‌ها، توانایی و توان خود را برای حل مشکل در قالب سیاست‌گذاری صحیح و اجرای صحیح سیاست‌ها نشان دهند.

امروزه با توجه به رشد دانش در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی معمولاً مشکلات و چالش ها به خوبی شناسایی شده است، اما در کشورهای در حال توسعه سیاست ها و اقدامات لازم برای حل به موقع و کم هزینه انجام نمی شود. در نتیجه، امروزه بسیاری از کشورهای در حال توسعه با پدیده ای به نام «انباشت مسائل حل نشده» مواجه هستند و این یکی از عوامل اصلی روند طولانی، پرهزینه و کند توسعه این کشورهاست.

ایران نیز از جمله کشورهایی است که امروزه با پدیده «انباشت مسائل لاینحل» مواجه است و این پدیده قدرت و انرژی کشور را در عرصه حکمرانی گرفته و باعث طولانی شدن، پرهزینه و کند شدن روند توسعه کشور شده است. به عبارت دیگر، زمینه ای را فراهم کرده است «ورود به کشور». واقعیت این است که امروز کشور با انبوهی از مسائل و مشکلات حل نشده مواجه است که به یک بحران تبدیل شده است.

«بحران مسائل لاینحل»، این بحران ۳ آفت بزرگ را به کشور تحمیل کرده است.

مصیبت اول این است که چندین دهه است که سرمایه ها و منابع مالی هنگفت کشور صرف مدیریت ناقص این مسائل شده و به نتیجه ای نرسیده است، کار رها شده و امروز میلیاردها دلار از سرمایه کشور در راه حل نشدن هدر می رود. مسائل

مشکل دوم طولانی شدن حل مشکلات است که به دلیل تعمیق و گسترش آن به مناطق مختلف و مزمن بودن آنها، علیرغم هزینه های سنگینی که در گذشته انجام شده، باعث افزایش شدید هزینه ها برای حل نهایی این مشکلات شده است.

و سومین مشکل این است که علت اصلی بسیاری از مشکلات و چالش هایی که در کشور ایجاد می شود، مشکلات حل نشده و انباشته گذشته است، به عبارت دیگر، مشکلات و چالش های حل نشده با قدرت و سرعت مشکلات و چالش های جدیدی را تولید می کند. ، که کار سیستم است. حکومت را بسیار دشوار کرده است.

پرونده هسته ای، تحریم های اقتصادی، روابط سیاسی و امنیتی با آمریکا و اروپا، کاهش ارزش پول ملی، پرداخت یارانه های غیرمستقیم FATF، رابطه نفت و دولت، نظام قیمت گذاری کالا و خدمات، صندوق های بازنشستگی، بانکی و … سفته بازی بانک ها ، قاچاق کالا و ارز، قاچاق سوخت از کشور، آلودگی هوا، کم آبی شدید، کاهش جمعیت، مصرف بی رویه انرژی، فساد اداری و اداری، فضای مجازی و فیلترینگ، جنگل زدایی، آلودگی محیط زیست، فرسایش خاک، عفاف و حجاب، قومیتی و مسائل دینی و … از جمله مسائل انباشته در کشور است که از دهه های گذشته شناسایی شده و باقی مانده است. با وجود آمدن و رفتن چندین دولت حل نشده است.

رویارویی و رفتار نظام حاکمیتی و سیاستگذاری ایران با مسائل و چالش های فوق را می توان در ۴ رفتار و تاکتیک خلاصه کرد: اول خرید زمان و به تعویق انداختن حل مشکل برای افزایش توانایی، تغییر شرایط یا از دست دادن ارتباط مسئله در طول زمان، دوم، نگرش منفی و نفی در قالب مسدودسازی و محدود کردن به جای رویکرد مثبت و ایجابی برای مدیریت چالش ها و مسائل، سوم، تسکینی سیاست‌های کاهش موقت آثار و چالش‌ها و رابعاً ناامیدی از حل مشکلات و گرایش به حذف مسائل اساسی. از اولویت سیاست‌گذاری و درهم‌تنیدگی نظام حکمرانی در امور روزمره، بی‌اهمیت و گاه در تضاد با سیاست‌های حل مسائل اساسی است.

نکته قابل توجه این است که بسیاری از مشکلات و چالش های حل نشده و انباشته در ایران شناسایی شده و گاه در قالب سیاست های کلی، برنامه های توسعه ۵ ساله، قوانین و مقررات عادی و آیین نامه های اجرایی برای رفع آنها راهکارهایی ارائه شده است، اما همه اینها راه‌حل‌ها به دلیل ناتوانی اقتصادی و سیاسی در دولت‌های مختلف به حاشیه رانده شده و بایگانی شده‌اند و هیچ نهاد یا مقامی مسئولیت عدم اجرا یا اصلاح آن را بر عهده نمی‌گیرد. قوانین

علت گرفتار شدن نظام حاکمیتی ایران در بحران «انباشت مسائل لاینحل» ریشه در چند عامل اساسی دارد:

اولین عامل وجود خطوط قرمز با مبانی مختلف امنیتی، نظامی، عقیدتی و فرهنگی است که قدرت مانور و ابتکار نظام حاکمیتی را برای درک مشکل، رویارویی با مشکل، سیاست گذاری برای حل مشکل و سیاست گذاری برای حل مشکل و ابتکار عمل بسیار محدود کرده است. اجرای سیاست های ممکن

عامل دوم عدم هماهنگی و همدلی بین نظام حکمرانی و حوزه عمومی در خصوص درک مسائل و اولویت حل مشکل و اختلاف و تضاد منافع مشترک بین نظام حکومتی و نظام اجتماعی است که زمان این اختلاف و شکاف را در قالب بی اعتمادی افزایش داده است. همدلی ملی برای حل مشکلات وجود ندارد. این موضوع با توجه به نظام قیمت گذاری، اصلاح نظام یارانه ای و اصلاح قیمت حامل های سوخت به شدت خود را نشان می دهد به گونه ای که دولت به دلیل عدم اعتماد به جامعه وارد حل این مسائل نمی شود. حوزه در کنار سیاست های اصلاحی در این حوزه ها و برعکس در حوزه اجتماعی دولت برای حل فیلترینگ به حوزه اجتماعی اعتماد ندارد.

عامل سوم، تعدد و تنوع نهادهای موجود در نظام حاکمیتی برای حل مشکل و بروز بحران موازی کاری در نظام تصمیم گیری و گاهاً بروز تضاد و تقابل بین نهادهای تصمیم گیر و مسئول است. فعاليت بيش از ۱۰۰ شوراي عالي در عرصه هاي مختلف و تجلي تصميمات آنها در قالب قانون عملاً اختيارات مهم ترين ركن تصميم گيري در نظام حاكميت ايران را محدود و كاهش داده است.

و چهارمین عامل، عدم استفاده از ظرفیت های تعیین شده در قانون اساسی و سایر سازوکارهای قانونی و نهادی در نظام سیاست گذاری کشور است. در رأس این ظرفیت ها رفراندوم است که در قانون اساسی برای گره گشایی از مسائل بن بست به وضوح تاکید شده است. این سازوکار قانونی به دلایل مختلف مغفول مانده و از ظرفیت آن استفاده نمی شود.

ناتوانی نظام حاکمیتی در حل مشکلات و پیدایش بحران «انباشت مشکلات لاینحل» همانطور که گفته شد زمینه ساز بروز مشکلات و چالش های دیگری از جمله افزایش فساد و رانت خواری در کشور شده است. .

در عین حال، ادامه روند حل مسئله در خصوص برخی مسائل زمینه ساز پیدایش ساختارها و روندهایی می شود که اتفاقاً باعث تداوم بحران ها و چالش ها می شود.

بحث تحریم های اقتصادی یکی از این موضوعات است. تأخیر در حل معضل تحریم، روندهایی مانند حرفه ای شدن تحریم را به همراه داشته است که در بسیاری از موارد حتی در برابر حل مسئله تحریم مقاومت کرده و در عین حال انگیزه نظام حاکمیتی را برای حل مشکل کاهش داده است.

با این تفاسیر به نظر می رسد بحران «انباشت مسائل لاینحل» در ایران به وضعیتی رسیده است که تداوم آن شاید حاکمیت ایران را با چالش های جدی مواجه کرده باشد. بن بست در حل مسائلی مانند عدم تعادل انرژی، کم آبی، کاهش ارزش پول ملی، تورم و گرانی و مسائلی مانند عفاف و حجاب که بازخورد اجتماعی بالایی دارد، عملا می تواند کشور را در بن بست جدی قرار دهد.