جیمز وب قدیمیترین ابرنواختر تاریخ کیهان را کشف کرد
یک فلش بسیار ضعیف و کوچک از نور قرمز که بیش از ۱۳ میلیارد سال پیش در “سپیده دم کیهانی” مشاهده شد، رکورد قدیمی ترین ابرنواختر مشاهده شده را شکست.
به گزارش افق میهن و به نقل از sciencealert; این انفجار تنها ۷۲۰ میلیون سال پس از انفجار بزرگ رخ داد. درست در میانه «عصر یونیزه شدن مجدد» و بسیار زودتر از رکورد قبلی، ابرنواختری که زمانی که جهان ۱.۸ میلیارد سال سن داشت منفجر شد.
و حتی شگفتانگیزتر: نور این ابرنواختر حتی با بزرگنمایی گرانشی – خمش فضا-زمان ناشی از اجرام عظیم – که معمولاً برای تشخیص چنین اجرام دوری ضروری است، تقویت نشد.
شگفتی ها همچنان ادامه دارد: بر اساس تجزیه و تحلیل جدید داده های تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST)، این رویداد یک ابرنواختر کاملاً عادی بود. هیچ ویژگی غیرمنتظره ای برای درخشش آن وجود ندارد.
از انفجار پرتو گاما تا کشف یک ابرنواختر باستانی
داستان کشف با مشاهده انفجار پرتو گاما توسط ماهواره فرانسوی-چینی SVOM آغاز شد. ماهواره ای که مدار زمین را برای شکار پر انرژی ترین رویدادهای جهان جستجو می کند. انفجار پرتو گاما در چند ثانیه انرژی آزاد می کند که خورشید در تمام طول عمر خود تولید نخواهد کرد.
در ۱۴ مارس ۲۰۲۵، ابزار SVOM یک فلاش نور را ثبت کردند که به نظر میرسید تنها بخش درخشان یک انفجار پرتو گاما بسیار دور باشد. قسمت های کم نور منحنی نور فراتر از قدرت تشخیص بود.
مشاهدات اضافی با مجموعهای از تلسکوپها – از جمله رصدخانه سوئیفت، تلسکوپ نوردیک و تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) – انفجار را شناسایی کرده و فاصله آن را تأیید کردند:
GRB 250314A در redshift 7.3 مشاهده شد. یعنی حدود ۷۲۰ میلیون سال پس از انفجار بزرگ.
“در ۵۰ سال گذشته، تنها چند انفجار پرتو گاما در اولین میلیارد سال جهان دیده شده است.”
این را اندرو لوان از دانشگاه رادبود در هلند می گوید. “این یک رویداد بسیار نادر و هیجان انگیز است.”
انفجارهای پرتو گاما به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
انفجارهای طولانی مدت مرتبط با ابرنواخترهای فروپاشی هسته ای، مرگ ستارگان بسیار پرجرم است که هسته آنها تحت فشار گرانشی فرو می ریزد و به سیاهچاله یا ستاره های نوترونی تبدیل می شود.
این رویدادها معمولاً چند هفته پس از انفجار اولیه به حداکثر روشنایی می رسند.
مشاهدات جیمز وب و کشف ابرنواختر
پس از تعیین فاصله و ماهیت فوران GRB 250314A، اخترشناسان زمان رصد با JWST را برای مشاهده درخشش ابرنواختر تنظیم کردند – دقیقاً زمانی که باید به اوج خود برسد.
اما انبساط جهان باعث انبساط زمان کیهانی می شود. بنابراین اوج ابرنواختر نه هفتهها، بلکه ماهها پس از انفجار اولیه قابل مشاهده بود.
لوان می گوید:
“تنها جیمز وب میتوانست مستقیماً نشان دهد که نور متعلق به یک ابرنواختر است – فروپاشی یک ستاره عظیم.”
شگفت آورتر اینکه داده های جیمز وب نشان داد که این ابرنواختر دقیقاً شبیه ابرنواخترهای امروزی است.
نایل تنویر از دانشگاه لستر می گوید:
ما با ذهنی باز وارد این مطالعه شدیم و جیمز وب نشان داد که این ابرنواختر دقیقاً شبیه ابرنواخترهای مدرن است.
اهمیت این کشف در تاریخ کیهان
این رویداد در زمان حساسی در تاریخ کیهان رخ داد: زمانی که تشعشعات ستارگان و کهکشانها هنوز در حال یونیزه کردن سحابی هیدروژنی متراکم و تاریک جهان اولیه بود. فرآیندی که فضا را شفاف کرد و به نور اجازه انتشار آزادانه داد.
دانشمندان مدتهاست که میخواستند بدانند این ستارههای یونیزان چه شکلی هستند و چه تفاوتی با ستارههای امروزی دارند.
ابرنواختر مرتبط با GRB 250314A نشان می دهد که حداقل برخی از ستارگان عصر یونیزه شدن مشابه ستارگان امروزی بودند.
این همچنین نشان می دهد که ما نباید انتظار داشته باشیم که ابرنواخترهای حاصل از انفجارهای اولیه پرتو گاما درخشان تر از ابرنواخترهای جدید باشند. نتیجه ای که ممکن است راه را برای کشف بیشتر این رویدادهای مبهم در تاریک ترین دوران جهان باز کند.
