حقایق شوکهکننده درباره موبایلهای کرهشمالی؛ درون این گوشیها چه خبر است؟
قابلیتی در گوشی های قاچاق شده از کره شمالی وجود دارد که به صورت تصادفی از صفحه نمایش کاربر عکس می گیرد و راهی برای حذف آن وجود ندارد.
تصور کنید یک گوشی هوشمند در دست دارید که حتی نمی توانید نام کشور همسایه را تایپ کنید. گالری تصاویر شما مملو از اسکرین شات هایی است که گوشی مخفیانه از کار شما گرفته است و شما راهی برای حذف آنها ندارید. وای فای فقط یک دکمه تزئینی است و برای فعال کردن یک برنامه ساده باید گوشی را شخصا به فروشگاه دولتی ببرید.
این واقعیت روزمره شهروندان کره شمالی است.
چندی پیش در یک اتفاق نادر، دو گوشی قاچاق از کره شمالی به دست آقای MrWhosetheboss، یوتیوبر معروف، رسید تا کار بر روی فناوری یکی از منزوی ترین کشورهای جهان را آغاز کند: یکی مدل اقتصادی و دیگری پرچمدار گران قیمتی که نامش کپی ناشیانه از سامسونگ است و با وجود ظاهر مدرن، درونی قدیمی و امنیتی دارد.
با ما همراه باشید تا ویژگی های این دو گوشی را با هم مرور کنیم.
دو گوشی، دو طبقه اجتماعی
قبل از اینکه طراحی و عملکرد فناوری را در یکی از منزوی ترین کشورهای جهان بررسی کنیم، بیایید نگاهی به خود تلفن های همراه بیندازیم.
مدل Haeyang 701 یکی از گوشی های مقرون به صرفه ای است که کره شمالی برای انبوه مردم در نظر گرفته است و دقیقاً بیانگر مفهوم «حداقل ها» است. امکانات محدود، نسخه قدیمی اندروید و کیفیت ساخت پایین، گویی دستگاه فقط برای کار ساخته شده است نه برای خوشحالی کاربر.
گوشی دوم، مدل Sam Taesung 8، به عنوان یکی از گوشی های پرچمدار و مایه مباهات فناوری کره شمالی شناخته می شود. از آنجایی که نام برند رقیب، سامسونگ کره جنوبی، به معنای “سه ستاره” است، “سام تسونگ” کره شمالی به “سه ستاره بزرگ” ترجمه می شود!
گوشی Sam Taesung 8 با قیمتی نزدیک به هزار دلار روانه بازار شده است که در کشوری با فقر گسترده رقم کمی نیست. علاوه بر این، علیرغم ادعای بومی بودن، طراحی آن به طرز مشکوکی شبیه به گوشی های میان رده هواوی ۲۰۲۱ است: از بدنه خمیده گرفته تا چینش دوربین ها و حتی خط قرمز روی دکمه پاور، همه چیز بوی کپی یا استفاده از زنجیره تامین چینی می دهد.
سانسور زنده کلمات
اول از همه باید بدانید که تایپ کردن با این گوشی ها مانند راه رفتن در میدان مین است. با این تفاوت که کلمات شما را هدف قرار می دهند. در ویدیوی بررسی MrWhosetheboss، وقتی کلمه “Namhan” (به معنی کره جنوبی) را تایپ می کند، به محض زدن کلید فاصله، سیستم عامل کلمه را حذف کرده و “Puppet State” را جایگزین آن می کند.
این سیستم حتی به کاربران اجازه نمی دهد که به همسایه خود در جنوب فکر کنند، مگر با عبارات تحقیرآمیز. اگر سعی کنید رسمی تر باشید و بنویسید “جمهوری کره”، تلفن آن را به چند ستاره (***) تبدیل می کند.
تحقیقات نشان می دهد که این رویه در مدل های جدیدتر (Sam Taesung 8) شدیدتر شده است و حتی نوشتن نام “کره شمالی” به سبک معمول دیگر مجاز نیست و کاربران باید از نام سنتی و قدیمی “Joseon” استفاده کنند.
اما دخالت سیستم عامل به سیاست محدود نمی شود و به خصوصی ترین لایه های فرهنگ نفوذ می کند. اگر نام رهبر، “کیم جونگ اون” را تایپ کنید، متن به طور خودکار پررنگ می شود.
نقطه اوج داستان در برخورد با فرهنگ عامه آشکار می شود. به عنوان مثال، کلمه کره ای “Oppa” در جنوب به معنای “برادر بزرگتر” است، اما در فرهنگ پاپ و درام، دختران جوان از آن با لحنی دوستانه برای تماس با دوست پسر خود استفاده می کنند.
اگر شهروندی در کره شمالی جرأت کند کلمه oppa را بنویسد، سیستم نه تنها آن را به کلمه “رفیق” تغییر می دهد، بلکه یک پیام هشدار را روی صفحه نمایش می دهد: “این کلمه فقط باید برای توصیف یک برادر واقعی استفاده شود!”
دکمه تزئین Wi-Fi
در گوشی های کره شمالی، وای فای واقعا معنی ندارد. در مدل قدیمی Haeyang 701، اگر نوار ابزار را پایین بیاورید، دکمه Wi-Fi را مشاهده خواهید کرد. درست مثل هر گوشی اندرویدی دیگری. اما وقتی آن را لمس می کنید، هیچ اتفاقی نمی افتد. نه لیستی باز می شود و نه جستجویی انجام می شود.
اما در مدل جدیدتر و گرانتر «سام تسونگ ۸» آیکون وای فای به طور کامل از تنظیمات سریع حذف شده است. گویی توسعه دهندگان به این نتیجه رسیده اند که حتی دیدن کلمه “Wi-Fi” ممکن است شهروندان را به فکر اتصال جهانی بیاندازد.
از سوی دیگر، آنلاین شدن افراد در کره شمالی به معنای ورود به اینترانت یا یک شبکه داخلی به نام “Mirae” است که هیچ شباهتی به اینترنت جهانی ندارد. البته شهروندان تنها با داشتن تلفن همراه نمی توانند به اینترانت دسترسی داشته باشند و علاوه بر احراز هویت دولتی، به سیم کارت فیزیکی تایید شده نیز نیاز دارند.
به عبارت دیگر، هر کلیک، هر بازدید و هر ثانیه حضور افراد در شبکه، مستقیماً با نام و هویت واقعی آنها مرتبط است و قابل ردیابی است. در عین حال، کاربران در Mirae فقط به محتوای دستچین شده دولتی و اخبار سانسور شده دسترسی دارند. گفته می شود سرعت شبکه بین ۲ تا ۳۳ مگابیت در ثانیه است که کمتر از یک چهاردهم سرعتی است که همسایگان جنوبی ما در کافه ها تجربه می کنند.
سیستم عامل های قدیمی
گوشی مقرون به صرفه Haeyang 701 همچنان روی اندروید ۱۰ کار می کند و Sam Taesung 8 پیشرفته تر به اندروید ۱۱ قفل شده است، در حالی که در سال ۲۰۲۳ (زمانی که گوشی ها عرضه می شوند)، جهان روی اندروید ۱۴ اجرا می شود.
نسخههای جدیدتر اندروید دارای پروتکلهای حفظ حریم خصوصی سختگیرانهای هستند که از دسترسی هر برنامه به فایلها یا مکان کاربر جلوگیری میکند. در واقع، به روز رسانی های امنیتی برای بستن حفره ها آمده است. اما در کره شمالی، حفره ها دقیقاً همان جایی است که دولت وارد می شود.
کپی رایتینگ به عنوان سیاست رسمی
با بررسی دقیق رابط کاربری متوجه می شویم که تقریبا همه چیز در این دو گوشی یک کپی است. نمادهای برنامه مستقیماً از Huawei، Google Maps و Microsoft Office کپی می شوند:
نماد ناوبری شبیه نقشه گوگل است، نماد فایل ها شبیه هواوی است، و حتی یک برنامه با لوگوی واضح “Microsoft Word” وجود دارد که وقتی آن را باز می کنید، می بینید که ربطی به مایکروسافت ندارد و فقط یک ویرایشگر متن ضعیف است.
اما اوج کپی را می توان در قسمت «درباره گوشی» مدل Sam Taesung 8 مشاهده کرد که باید نمای خود گوشی باشد، اما عکسی که در اینجا گذاشته اند، تصویر تبلیغاتی معروف هواوی میت ۳۰ پرو است!
ویدیوهای آموزشی روی گوشی در واقع اسناد کپی شده از سرویس «آمازون پرایم» هستند که آرم شرکت های کره شمالی روی آن چسبانده شده است.
بازیهای فوتبال نصبشده روی گوشیها چهره بازیکنان مشهور جهان مانند مسی را نشان میدهند، اما بازیکنان کره جنوبی مانند سون هیونگ مین از تاتنهام هاتسپور به طرز عجیبی از بازی حذف شدهاند تا مردم متوجه موفقیت جهانی همسایگان خود نشوند.
اپ استور با قفل فیزیکی
شاید عجیب ترین قسمت ماجرا نحوه نصب برنامه باشد. روی گوشی ها نوعی «اپ استور» وجود دارد و می توانید فایل های برنامه را دانلود کنید. اما برنامه دانلود شده باز نمی شود. برای اینکه بتوانید از اپلیکیشنی که دانلود کرده اید استفاده کنید، باید گوشی خود را بردارید و به یک فروشگاه فیزیکی و دولتی بروید.
در آنجا یک مقام دولتی گوشی شما را به رایانه متصل می کند و به صورت دستی «مجوز اجرا» را روی گوشی قرار می دهد. این سیستم کنترل دولت را مطلق می کند. هیچ برنامه ای بدون نظارت مستقیم انسان روی هیچ گوشی فعال نمی شود.
اما برنامه ها حتی بعد از فعال شدن هم تاریخ انقضا دارند. وقتی روی یک برنامه کلیک میکنید، ممکن است پیامی دریافت کنید که میگوید: “اعتبار شما تمام شده است. لطفاً برای تمدید ۶ یا ۱۲ ماهه پرداخت کنید.”
نه تنها بازی ها، بلکه برنامه هایی مانند “قوانین کشور” یا “درس های آشپزی” به اشتراک گذاشته می شوند. این بدان معناست که یک شهروند برای خواندن قوانین کشورش یا یادگیری طرز پخت یک غذا باید هزینه اشتراک بپردازد.
در کشوری که درآمد سرانه مردم آن تنها ۳.۴ درصد همسایگان جنوبی آن است، تبدیل نرم افزار به خدمات مشترک عملا فناوری را در زمره کالاهای لوکس و دور از دسترس اکثریت جامعه قرار می دهد.
نظارت در لایه های نامرئی و نرم افزارهای جاسوسی
در قلب سیستم عامل این گوشی، یک نرم افزار جاسوسی به نام «پرچم قرمز» وجود دارد، برنامه ای که کاربران نمی توانند مانند یک برنامه معمولی آن را حذف کنند. این برنامه وظیفه بررسی مداوم تمامی فایل های دستگاه را بر عهده دارد.
در واقع، هر عکس، ویدئو یا فایل متنی باید دارای امضای دیجیتال در سیستم باشد. امضایی که از دو جهت معتبر تلقی می شود: عکس و فیلم گرفته شده با دوربین همان گوشی یا فایلی که توسط دولت تهیه و تایید شده است.
اگر کاربران سعی کنند یک فیلم خارجی، یک کتاب الکترونیکی یا حتی یک فایل متنی ساده را که از خارج از کشور آمده است (و امضای دولتی نداشته باشد) باز کنند، بلافاصله یک “پرچم قرمز” وارد شده و آن را حذف می کند. این سیستم عملاً گوشی را از هرگونه محتوای «غیرداخلی» جدا می کند.
اسکرین شات های مخفی
اما اگر فکر میکردید «پرچم قرمز» ترسناکترین اپلیکیشن در گوشیهای کرهشمالی است، هنوز با ویژگی «صفحههای تصادفی» آشنا نشدهاید، قابلیتی که نقض حریم خصوصی را تا حد زیادی بالا میبرد. تلفنها طوری برنامهریزی شدهاند که بهطور دورهای و کاملاً تصادفی از صفحهنمایش عکس بگیرند، در حالی که مردم دستگاه را کار میکنند.
کاربران متوجه نمی شوند که چه زمانی از کار خود اسکرین شات می گیرند، زیرا هیچ فلاش و صدا وجود ندارد. در حافظه گوشی پوشه ای برای ذخیره عکس ها وجود دارد که کاربران به آن دسترسی ندارند. مردم نمی توانند محتوای اسکرین شات ها را ببینند یا آنها را حذف کنند.
مشخص نیست که آیا این عکس ها بلافاصله برای پلیس ارسال می شود یا خیر زیرا اینترنت همیشه وصل نیست. اما وجود این آرشیو پاک نشدنی باعث می شود شهروند کره شمالی همیشه احساس کند «کسی به او نگاه می کند».
حتی اگر پلیس فوراً تلفن را نبیند، هر زمان که تلفن به صورت فیزیکی بازرسی شود، مأموران یک تاریخچه ویدیویی از هر کاری که کاربر انجام داده است، خواهند داشت، واقعیتی که منجر به بالاترین سطح “خودسانسوری” می شود.
فیلم، بازی و محتوای آموزشی در کره شمالی
در نهایت، وقتی کاربر از تمام این لایههای امنیتی عبور کرد، چه چیزی را میخواهد تماشا کند؟
در این قسمت لیست فیلم های روسی را مشاهده می کنید در حالی که جای خالی فیلم های هالیوود و سریال های محبوب کره جنوبی که تمام دنیا را تسخیر کرده اند کاملا احساس می شود. اما جالب ترین نکته حضور پررنگ فیلم های هندی مانند فیلم معروف «سه احمق» است.
تحلیلگران بر این باورند که سینمای هند به عنوان “پناهگاه امن” برای کره شمالی در نظر گرفته می شود: این فیلم ها به اندازه کافی رنگارنگ و جذاب هستند تا مردم را سرگرم کنند، اما حاوی پیام های خطرناک سیاسی نیستند و نشان دهنده دموکراسی لیبرال نیستند.
تلاش دولت کره شمالی برای کنترل ذهن مردم به کوچکترین قسمت های زندگی نیز وارد می شود، چرا که اپلیکیشنی به نام Common Sense به شهروندان یاد می دهد که چگونه فکر کنند!
مثلاً در قسمت «خانواده» این برنامه دقیقاً تعریف می کند که چه کسانی خانواده محسوب می شوند و روابط اجتماعی چگونه باید باشد. شاید باورتان نشود اما این برنامه حتی بخش طنز دارد تا دولت تصمیم بگیرد مردم به چه چیزی بخندند. هدف نهایی این است که تفکر و رفتار کل جامعه حتی در خصوصی ترین لحظات یکسان شود.
فناوری در برابر کاربر
بررسی این دو گوشی تصویر جالبی از اکوسیستم دیجیتالی منحصر به فرد کره شمالی به دست می دهد. اگرچه ظاهر و طراحی سخت افزاری این دستگاه ها شباهت زیادی به ترندهای جهانی دارد، اما معماری نرم افزاری آن ها بر اساس اولویت های کاملا متفاوت است.
در این ساختار، «هوشمندی» تلفن به معنای دسترسی رایگان به دهکده جهانی نیست. در عوض، تمرکز بر محلی سازی شبکه، مدیریت دقیق محتوا و نظارت بر فعالیت است. از جایگزینی خودکار کلمات روی صفحه کلید و غیرفعال شدن دسترسی به اینترنت جهانی گرفته تا مکانیزم های امنیتی مانند ضبط اسکرین شات از سیستم و الزام فعال سازی برنامه ها به صورت حضوری، همه نشان می دهد که در این کشور تلفن همراه بیش از آنکه یک ابزار شخصی برای تعامل و ارتباط باشد، یک پلتفرم بسیار کنترل شده با قوانین خاص خود است.
منبع: زومیت
