خطر تولد «بابک زنجانی» جدید!

افق میهن: هر جا که قوانین مادر و اساسی کنار گذاشته شد و یا تصمیمات مخفیانه اتخاذ و اجرا شد، شاهد فساد بودیم. نمونه بارز آن بابک زنجانی است. مشکل بابک زنجانی زمانی ایجاد شد که دولت برای به دست آوردن نفت به فکر دور زدن تحریم ها افتاد. آنچه را که نیاز دارید بفروشید. یک نفر پیدا می شود و ادعا می کند که می تواند نفت مورد نیاز دولت را برای تامین کسری بودجه بفروشد. گاهی هم بدون گرفتن تضمین های لازم از او وارد می شود و مشکلات شروع می شود.

در لایحه دولت چیست؟
دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ به برخی نهادها اجازه داده است تا بخشی از درآمد مورد نیاز خود را با فروش نفت از طرف دولت تامین کنند. بر اساس بند ب تبصره ۴ رابطه مالی دولت با نفت ماهانه ۱۳۴ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است و اگر
عدم تخصیص این بودجه، شرکت ملی نفت با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه; معادل این رقم را به صورت نفت خام و میعانات گازی به اشخاص حقوقی معرفی شده تحویل می دهد.
برخلاف سال گذشته در بودجه ۱۴۰۳ اضافه شده است که گزارش کار ماهانه در خصوص نحوه عملکرد در این حوزه به بانک مرکزی داده شود. شرطی که نشان می دهد دولت می خواهد نظارت بیشتری بر صادرات نفت توسط نهادهای دیگری غیر از وزارت نفت داشته باشد.

ممکن است مشکلی پیش بیاید
در همین راستا دکتر سعید میرترابی، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و نویسنده کتاب «اقتصاد سیاسی نفت و مسائل نفت ایران» در گفتگو با جماران با بیان اینکه فروش نفت توسط افراد و نهادهایی غیر از وزارت نفت در شرایط فعلی به دلیل مشکلاتی است که در زمینه فروش نفت ایجاد شده است، اما قطعا راه طبیعی صادرات محصولات نیست و می تواند مشکلات متعدد و خاصی را ایجاد کند، تصریح کرد: قبلاً به صورت غیر رسمی
در برخی مناطق دستگاه های دارای مجوز داشتند، مقداری از سوخت و فرآورده های اضافی پالایشگاه ها را در آن سوی مرزها مبادله می کردند. توجیه این بود که این تولیدات آنقدر مستمر نیستند و آنقدر حجم ندارند که بر اساس قرارداد رسمی با کشوری مبادله شود. سازمان هایی که در مرز فعال هستند آن را مبادله می کنند و درآمد آن را می گیرند. به طور غیر رسمی، مردم فعال بودند و ظاهراً درآمدها همیشه در قالب ها و حساب های رسمی نمی رفت.

با فروش رسمی مشکل داریم
وی با یادآوری اینکه ایران در فروش رسمی سوخت و فرآورده های نفتی مشکل دارد، افزود: انتظار افزایش صادرات و درآمد محقق نشده است. این تا حد زیادی به این دلیل است که ما مشتریان رسمی متنوع خود را تا حد زیادی از دست داده ایم. با توجه به این محدودیت، توانایی چانه زنی ما کاهش یافته است. ما نفت می فروشیم، اما معمولا باید این کار را با قیمت های پایین تر انجام دهیم. این شرایط باعث شده تا بخش زیادی از درآمدهای مورد انتظار در برنامه های بودجه ای دولت محقق نشود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: در این شرایط با افزایش فشار بر فروش و کسب درآمد، راه های جایگزینی دیده شده است. در همین راستا گفته شده است که ادارات و سازمان هایی که امکان حضور میدانی، مرزی و یا تردد در خطوط کشتیرانی را دارند باید این کار را انجام دهند.
این کارشناس انرژی یادآور شد: ممکن است کسانی که تعداد فروشندگان نفت را مطرح کردند بگویند الان هم جزئیات فروش نفت مشخص نیست و به دلیل بحث تحریم نمی توانیم جزئیات، میزان و قیمت فروش را اعلام کنیم.

زنگ ایجاد بابک زنجانی
میرترابی افزود: از نظر حوزه های تخصصی و شرایط این نوع معاملات، وزارت نفت و مراجع رسمی سال ها تجربه فروش نفت را دارند، اما وقتی این کار به حوزه های دیگر منتقل می شود، عدم شفافیت بیشتر می شود و میدان استثمار و سوء استفاده های شخصی افزایش می یابد. را به میزان بیشتری فراهم می کند. این استاد دانشگاه ادامه داد: نمونه بابک زنجانی نیز در همان دوره ای انجام شد که فکر ورود بخش خصوصی به این موضوع مطرح شد. در این شرایط، پدیده هایی از این دست از این موارد شکل می گیرد. طبیعتاً در اینجا به دلیل اینکه حجم پول و منابعی که مبادله و جابه جا می شود بسیار زیاد است و عدم شفافیت بخشی از ماهیت این فعالیت است، این زنگ خطر باید همیشه در مقابل مسئولان کشور باشد تا مشکلات جدی پیش نیاید. در این منطقه بوجود می آیند.

نظارت ها جدی تر خواهد بود
میرترابی با بیان اینکه باید از مشکلات قابل پیش بینی مربوط به عدم شفافیت جلوگیری شود، یادآور شد: از نظر قانون اساسی و رویه جمهوری اسلامی ایران، عدم ورود نیروهای نظامی.
سیاست محور و تاکید دلسوزان نظام بوده و هست و باید نظارت جدی تری اندیشید.

ریسک پذیری بیشتر
در همین رابطه سیدحمید حسینی – سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی در گفتگو با جماران؛ وی ورود کمپ ها به قراردادهای نفتی را دارای مزایا و معایب دانست و اظهار داشت: این کمپ ها نسبت به کارکنان و پرسنل شرکت نفت ریسک بیشتری دارند. آنها توانستند وارد تجارت صادرات نفت شوند و با ورود آنها امکان شناسایی منشأ نفت برای کسانی که به دنبال تحریم ایران هستند چندان آسان نیست و نمی توان تشخیص داد که قطعاً نفت ایران است. وی افزود: تسهیلاتی دادند و توانستند نفت را صادر کنند. تحویل به خریداران در مقصد؛ از آنجایی که در حال حاضر کمتر طرفی مایل به بارگیری و تخلیه از مناطق ما هستند، توانستند این مشکل را تعدیل کنند. علاوه بر این، آنها توانسته اند از نظر دریافت و پرداخت انعطاف پذیر باشند. دریافت پول در مقصد، گرفتن قبض یا ارزهای محلی و واردات کالا از آن مکان و انجام تعهدات. بنابراین، این روش از نقاط
چنین دارد.

موفقیت اردوها
حسینی با یادآوری اینکه در دو سال اخیر حضور روحانی صادرات نفت حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه بود، ادامه داد: البته در آن زمان تحریم ها تازه برگشته بود و معمولا در ابتدای تحریم ها کار سختی است. و یافتن راه هایی برای فرار از تحریم ها زمان می برد. برای پیدا کردن اما اکنون با این اختیارات داده شده به پایگاه ها و حضوری که در بازار پیدا کردند، توانستند صادرات کشور را افزایش دهند.

اقدامات مثبت؟
همانطور که کارشناسان گفته اند، اقدام دولت می تواند مثبت باشد، اما به شرطی که نظارت جدی باشد. مشکل بابک زنجانی نبود نظارت کافی بود اما اکنون که شرکت های غیرنفتی درگیر بحث فروش نفت هستند، نهادهای نظارتی باید مراقب باشند. اما موضوع اینجاست که آیا نهادهای ناظر از جمله شورای اسلامی چنین توانایی دارند؟ این نکته ما را در برابر تردید قرار می دهد.