دلار ۸۱ هزار تومانی و اثرات آن بر اقتصاد ایران| دولت اعتماد به سیاست های ارزی را بازگرداند
مهرداد ابراهیمیان; بازار: افزایش نرخ دلار به ۸۱ هزار تومان اگرچه با توجه به درز اخبار همتی وزیر اقتصاد قابل پیش بینی بود، اما موجی از نگرانی و شوک قابل توجهی را در جامعه اقتصادی و مردم عادی ایجاد کرد. پس از یک دوره طولانی کاهش ارزش ریال و بی ثباتی بازار ارز، ورود دلار به این محدوده قیمتی حکایت از مشکلات اساسی در نظام اقتصادی کشور دارد که در حال حاضر راه حل پایداری برای آن وجود ندارد. این رویداد گذشته از تاثیری که بر بازارهای داخلی و حضور در بورس دارد، تاثیرات گسترده‌ای بر معیشت مردم، اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی و حتی چشم‌انداز سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت در کشور دارد. تاثیر این افزایش دلار و دلایل اصلی آن در ادامه بررسی می شود.
ساختارهای اقتصادی شکسته
افزایش نرخ دلار به ۸۱ هزار تومان تنها یک پدیده مالی نیست، بلکه پیامد بسیاری از عوامل اقتصادی و سیاسی است که در سال های اخیر تشدید شده است. مهمترین این عوامل عبارتند از:
۱- تورم شدید و مزمن: در بیشتر سال های گذشته ایران با تورم دو رقمی مواجه بوده و امسال تورم از ۵۰ درصد گذشت. این نرخ های تورم باعث کاهش قدرت خرید ریال و افزایش انتظارات تورمی شده است. این امر باعث افزایش تقاضا برای ارز خارجی به عنوان یک سرمایه گذاری مطمئن شده است.
۲- کاهش ذخایر ارزی: تحریم های اقتصادی بین المللی دسترسی ایران به منابع ارزی مانند درآمدهای نفتی و غیرنفتی را محدود کرده است. بانک مرکزی به عنوان اصلی ترین نهاد مدیریت ذخایر ارزی کشور در تامین ارز متقاضیان داخلی با چالش های اساسی مواجه است.
۳- عدم شفافیت در سیاست پولی: یکی از دلایل تلاطم این روزهای بازار، نبود سیاست های مشخص و قابل پیش بینی از سوی دولت و بانک مرکزی است. تغییر جدید در اجرای سیستم اجماع بازار ارز نشان داد که سیاستگذاری فعلی فاقد درک دقیق روانشناسی بازار و رفتار فعالان اقتصادی است. بلاتکلیفی در مورد سیاست های دولت باعث شده است که بسیاری از مردم و فعالان اقتصادی برای حفظ ارزش دارایی های خود به دلار و سایر بازارهای امن تر روی بیاورند.
۴- وابستگی کالاهای داخلی به نرخ ارز: عامل مهم دیگر وابستگی تولید و واردات به کالاهای خارجی است. حتی تولیدات داخلی ایران نیز به شدت به مواد اولیه و ماشین آلات وارداتی وابسته است که با رشد نرخ ارز قیمت تمام شده آن افزایش می یابد.
۵- غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ و تصمیم گیری در حوزه سیاست خارجی
بازار سرمایه می تواند در کوتاه مدت از افزایش نرخ ارز منتفع شود، زیرا شرکت های صادرات محور (مانند پتروشیمی ها و معدن) از نرخ های جدید ارز سود بیشتری خواهند برد. با این حال، مشکلات زیرساخت های اقتصادی و فقدان چشم انداز رشد پایدار همچنان مانعی بر سر راه جذب سرمایه پایدار در بازار سهام است.
تاثیر افزایش ۸۱۰۰۰ تومانی
این افزایش نرخ دلار تبعات زیادی برای بازارهای مختلف و اقتصاد ایران دارد که هر کدام در حوزه های مختلفی خود را نشان می دهد. در زیر پیامدهای کلیدی این رشد افسارگسیخته در قیمت ارز را بررسی می کنیم:
بی ثباتی در بازار کالاهای مصرفی: یکی از پیامدهای مستقیم افزایش نرخ ارز، افزایش چشمگیر قیمت کالاهایی است که مواد اولیه آنها به نحوی از خارج تهیه شده یا در داخل تولید می شود و امکان صادرات را نیز دارد. بخش زیادی از مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای تولیدی وارداتی بوده و مستقیماً تحت تأثیر نرخ دلار قرار دارند. این اتفاق باعث افزایش فشار بر سطوح پایین جامعه می شود. از آنجایی که مردم با تورم بالای فعلی دست و پنجه نرم می کنند، افزایش نرخ ارز و افزایش قیمت ها به میزان قابل توجهی قدرت خرید خانوارها را کاهش می دهد.
رشد بازارهای موازی مانند طلا و سکه: افزایش نرخ ارز به طور سنتی سرمایه های متنوع را به سمت بازارهای موازی مانند طلا و سکه سوق می دهد. امروز شاهد هستیم که قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار به بالای ۵ میلیون تومان رسیده و سکه نیز به ۵۶ میلیون تومان نزدیک می شود. این روند باعث می شود بسیاری از خریداران خرده فروشی به بازار هجوم آورند و ارزش پول محلی همچنان در حال کاهش باشد.
واکنش بازار سرمایه: بازار سرمایه می تواند در کوتاه مدت از افزایش نرخ ارز منتفع شود، زیرا شرکت های صادرات محور (مانند پتروشیمی ها و معدن) از نرخ های جدید ارز سود بیشتری خواهند برد. با این حال، مشکلات زیرساخت های اقتصادی و فقدان چشم انداز رشد پایدار همچنان مانعی برای جذب سرمایه پایدار در بازار سهام است.
رشد تورم مورد انتظار: دلار ۸۱ هزار تومانی نه تنها تورم فعلی را افزایش می دهد، بلکه تورم مورد انتظار را نیز افزایش می دهد. با پیش بینی افزایش بیشتر قیمت ها، مردم به خرید انواع دارایی هایی می پردازند که می تواند از ثروت آنها در برابر سقوط ارزش ریال محافظت کند. این وضعیت باعث ایجاد رقابت ناسالم در بازارها می شود که تاثیر تورم را دوچندان می کند.
تشدید اختلاف طبقاتی: در چنین شرایطی، در شرایطی که اقشار ضعیف جامعه بیشترین آسیب را از افزایش قیمت ها متحمل می شوند، اقشار ثروتمندی که به ارز دسترسی دارند یا می توانند در بازارهای مالی سرمایه گذاری کنند، سود می برند. این پدیده باعث می شود شکاف اجتماعی بیشتر شود و اعتماد عمومی به سیاست های دولت کاهش یابد.
افزایش نرخ دلار به این سطح می تواند نشانه آغاز یک بحران عمیق تر باشد. اگرچه دولت تاکنون با اقداماتی مانند نظام پولی توافقی و اقدامات مشابه سعی در کنترل نرخ ارز داشته است، اما واقعیت این است که این طرح‌ها تنها راه‌حلی موقت برای مهار بی‌ثباتی اقتصادی تا زمانی که عوامل اصلی بی‌ثباتی اقتصادی دلار برطرف شود، خواهد بود. که تمایل به صعود زیاد دارد
آینده چگونه خواهد بود؟
افزایش نرخ دلار به این سطح می تواند نشانه آغاز یک بحران عمیق تر باشد. اگرچه دولت تاکنون با اقداماتی مانند نظام پولی توافقی و اقدامات مشابه سعی در کنترل نرخ ارز داشته است، اما واقعیت این است که این طرح‌ها تنها راه‌حلی موقت برای مهار بی‌ثباتی اقتصادی تا زمانی که عوامل اصلی بی‌ثباتی اقتصادی دلار برطرف شود، خواهد بود. که تمایل به صعود زیاد دارد.
بنابراین، برای بازگرداندن ثبات اقتصاد، اقدامات لازم زیر ضروری است:
۱- کاهش کسری بودجه: دولت باید کسری مالی خود را که عامل اصلی تورم در اقتصاد است کنترل کند.
۲- افزایش شفافیت سیاست پولی: اگرچه سیستم اجماع گام مثبتی بود، اما برای افزایش اعتماد عمومی به شفافیت و شفاف سازی بیشتر سیاست های آینده نیاز است.
۳- افزایش صادرات غیرنفتی: اتکای شدید ایران به واردات عامل مهمی در تقاضای دلار بوده است. تقویت صادرات غیرنفتی می تواند تعادل بیشتری را در بازار ارز ایجاد کند.
۴- کنترل تورم: راه حل اصلی برای بازگرداندن ارزش ریال و کاهش فشار تورمی، ارائه اقداماتی است که بتواند نرخ تورم را در میان مدت و بلندمدت کاهش دهد.
فراموش نکنیم که دلار ۸۱ هزار تومانی در کوتاه مدت به نفع گروه کوچکی از فعالان بازار خواهد بود، اما در بلندمدت منجر به تشدید بحران اقتصادی و کاهش اعتماد عمومی به سیاست گذاران می شود. برای جلوگیری از گسترش این بحران، دولت باید تصمیمات اساسی و پایدار اتخاذ کند که علاوه بر مهار افزایش نرخ دلار، ثبات اقتصادی را نیز بازگرداند و فشار بر مردم را کاهش دهد.
