دلایل ریزش بورس تهران در سال ۹۹ بررسی شد :: افق میهن
اولین دلیل کاهش قیمت سهام در سال ۲۰۱۹ افزایش چشمگیر نرخ سود بین بانکی بود. با گسترش و شروع همه گیری کرونا در زمستان ۲۰۱۸ و تعطیلی های گسترده ای که در آن زمان به دلیل وحشت ناشی از ویروس کرونا رخ داد، بسیاری از مشاغل در حالت تعطیلی کامل یا جزئی قرار گرفتند.
به گزارش افق میهن، چهار سال از مرداد سال ۱۳۹۸، آغاز افت تاریخی قیمت ها در بورس اوراق بهادار تهران سپری شد و شاخص کل بورس همچنان پایین تر از اوج سال ۱۳۹۸ است. افزایش ناگهانی نرخ سود بین بانکی، قیمت های حبابی و دعوای دو وزارتخانه بر سر عرضه صندوق پالایشی یکی از دلایل اصلی سقوط بورس در آن زمان بود.
دقیقا چهار سال پیش در چنین روزهایی بورس تهران گرم ترین روزهای تاریخ خود را سپری می کرد. شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در پایان معاملات روز ۲۸ مرداد ۱۳۹۸ توانست در ارتفاع ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحدی قرار گیرد که به این معنی است که در کمتر از ۵ ماه در سال ۱۳۹۸، شاخص اصلی بورس بازار توانست بازدهی فوق العاده ۳۰۵ درصدی را به ثبت برساند اما در این روزها سایه سنگین تردید در فضای بورس تهران مشهود بود.
جریان افزایشی قیمت ها که از نیمه دوم سال ۲۰۱۸ شتاب بیشتری گرفته بود، اکثر سهام را در اکثر گروه های معاملاتی وارد محدوده حباب کرد و همگان به این اصل اعتقاد راسخ داشتند که روزی بازار سهام خواهد آمد. در نهایت توسط یک سیل وحشتناک از فشار فروش واقعی ضربه خورد، اما هیچ کس از زمان وقوع آن مشخص نبود. از سوی دیگر گرمای تنور بورس و احساس ترس از دست دادن سود در متن بازار، معامله گران را بیش از پیش از دادن هدیه بورس به استقبال آن دور کرده بود.
داستان یک سقوط
در چنین شرایطی و از ۳۰ مرداد ریزش شدید شاخص ها در کل بورس آغاز شد و صف های انبوه و مستمر فروشندگانی که خریداران را در مقابل خود نمی دیدند، به غول ترسناک مرداد ۱۳۹۸ در بورس تهران تبدیل شد. شاخص کل طی پنج روز منفی متوالی از قله ۲ میلیون و ۱۰۳ هزار واحد در صبح ۲۰ مرداد تجربه کرده بود، تا پله های میانی کانال یک میلیون و ۸۰۰ هزار واحدی عقب نشینی کرد، اما این پایان کار نبود و بازار سهام در یک روند نزولی طولانی گرفتار شد و این روند باید تا حباب قیمتی در بازارهای کوچک و کوچک ادامه یابد. نمادهای بزرگ بازار تخلیه شده است. .
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران طی یک روند نزولی ۱۰ ماهه از قله ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی به محدوده ۱ میلیون و ۹۵ هزار واحد در رده سوم رسید. خرداد او در سال ۱۴۰۰ عقب نشینی کرد. این بدان معناست که شاخص کل بیش از ۴۷ درصد از اوج تاریخی خود عقب نشینی کرده است که کاهش رقت انگیزی برای قیمت یک طبقه دارایی در کمتر از یک سال تلقی می شود.
همچنین گفتنی است که چنین افتی در نماگر اصلی بورس نیز تجربه شد و قیمت برخی از سهم ها گاه افت بیش از ۸۰ درصدی را نسبت به قله های تاریخی خود تجربه کرد. به این ترتیب بورس در آن روزهای وحشتناک چهره سکه و نیمه خالی لیوان را به مردمی که تحت تاثیر جو روانی مثبتی که در بورس وجود داشت به بورس رفته بودند نشان داد.
البته لازم به ذکر است که دعوت از مقامات دولتی در آن زمان یکی از مهم ترین عواملی بود که باعث افزایش استقبال مردم عادی از بورس شد. بورس تهران بالاخره راه اندازی شد فروردین یک ماه از سال گذشت و پس از ۳۱ ماه توانست به سقف تاریخی ثبت شده در سال برسد مرداد سال ۹۹ را دوباره فتح کنید.
رکوردهای ۹۹
چهار ماهه اول سال ۱۳۹۸ یکی از تاریخی ترین دوره های بورس محسوب می شود و رکوردهای رنگارنگ زیادی در بورس تهران به ثبت رسید. همانطور که گفته شد، شاخص کل از ابتدای سال تا ۱۹ مرداد ۹۹ در بازه زمانی نزدیک به پنج ماهه با رشد ۳۰۵ درصدی همراه بود و سوپرکانال ۲ میلیون واحد را فتح کرد. در بهار ۲۰۱۹، شاخص کل ۱۴۸ درصد رشد کرد و در تیر ۹۹ و تنها در عرض یک ماه، شاخص کل بورس ۵۱ درصد رشد کرد.
از اسفند ۹۷ تا تیر در سال ۹۹، شاخص بورس در ۱۶ ماه از ۱۷ ماه مورد نظر و تنها در ۱۶ ماه با رشد همراه بود آبان سال ۹۸ با افت ۱.۱ درصدی همراه بود. اشتیاق و تشنگی روزافزون برای خرید سهام توسط سرمایه گذاران خرد، اجاق معاملات سهام را داغ نگه می داشت و روز به روز بر تعداد افرادی که در جستجوی سودهای شیرین به بورس می رفتند افزوده می شد.
شتاب رشد قیمت ها در بورس تهران در آن مقطع به حدی بود که در محافل اقتصادی و عمومی هشدارهای زیادی مبنی بر حباب شدن قیمت سهام در بورس شنیده شد و در نهایت در بیستم مردادماه و با اختلاف نظر وزارت نفت و وزارت اقتصاد در خصوص عرضه صندوق یکم پالایشی، سوت افت وحشتناک قیمت ها در بورس تهران نواخته شد و بازار سهام در صف فروش طولانی و مستمر گرفتار شد.
چرا سقوط شدید در بازار سهام
اولین دلیل کاهش قیمت سهام، افزایش چشمگیر نرخ سود بین بانکی بود. با گسترش و شروع همه گیری کرونا در زمستان ۲۰۱۸ و تعطیلی های گسترده ای که در آن زمان به دلیل وحشت ناشی از ویروس کرونا رخ داد، بسیاری از مشاغل در حالت تعطیلی کامل یا جزئی قرار گرفتند.
این موضوع باعث کاهش تقاضای تسهیلات در سیستم بانکی شد به طوری که نرخ سود بین بانکی در مقطعی حتی تا محدوده ۸ درصد عقب نشینی کرد، یعنی بیشتر بانک ها به دلیل کمبود تقاضا برای تسهیلات با منابع مازاد مواجه شدند. مازاد منابع باعث شد تا بانک ها از سایر بانک ها در بازار بین بانکی با نرخ های بالاتر وام بگیرند. وقتی این اتفاق افتاد بانک ها در قالب توافقی تصمیم گرفتند که نرخ سود سپرده را به ۱۵ درصد کاهش دهند.
این امر باعث شد تا نرخ بهره در اقتصاد کاهش یابد. رابطه معکوس بین نرخ بهره و ارزش دارایی ها یک نظریه اقتصادی است که در تمام دنیا به عنوان یک اصل اساسی پذیرفته شده است. در واقع در آن زمان کاهش نرخ سود منجر به افزایش قیمت دارایی ها شد و افزایش ناگهانی نرخ سود در ماه های بعد نیز یکی از دلایلی بود که باعث کاهش قیمت ها در بورس تهران شد.
در واقع در آن زمان بانک مرکزی باید موضع فعال تری نسبت به نرخ سود اتخاذ می کرد، یعنی اجازه نمی داد نرخ سود به سطوح پایین بازگردد و متعاقباً نرخ سود را با افزایش ناگهانی مرتبط نمی کرد. شوک علاوه بر این، تورم قیمتی عامل اصلی کاهش قیمت ها بود.
بررسی پارامترهای مختلف بازار در آن زمان نشان می دهد که بسیاری از معیارهای تحلیلی و آماری بازار در آن زمان به چندین برابر میانگین بلندمدت تاریخی خود افزایش یافته است. علاوه بر این، دعوای دو وزارتخانه بر سر عرضه صندوق یکم پالایشی نیز این سیگنال را به مردم رساند که شاید دولت دیگر قصد حمایت از بورس را نداشته باشد.
تخریب اعتماد
اختلال در جریان اعتماد عمومی در درازمدت باعث می شود مردم از موهبت بازار مانند بورس صرف نظر کنند و به سمت بازارهای سفته بازی بروند. با توجه به آنچه ذکر شد لازم است سرمایه گذاران قبل از ورود به هر بازاری اصول و مباحث اولیه آن بازار را به دقت بیاموزند تا بتوانند سرمایه خود را در برابر ریسک در بازارهای دارایی مختلف حفظ کنند. علاوه بر این، توصیه می شود سرمایه گذاران تمام سرمایه خود را در بازار خاصی برای پوشش ریسک سرمایه گذاری نکنند.
بازار در اولین روز هفته
در جریان معاملات اولین روز هفته جاری، شاخص کل افزایش و شاخص متعادل کاهش یافت. شاخص کل با رشد ۰.۰۶ درصدی به سطح ۲ میلیون و ۳ هزار واحد رسید. شاخص همگن اما ۰.۰۸ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. ارزش معاملات خرد بورس نیز یک هزار و ۳۲۶ میلیارد تومان ثبت کرد. همچنین ۱۶۶ میلیارد تومان پول واقعی نیز از بورس خارج شد.
