زندگی 2 دلاری؛ چند نفر در ایران زیر خط فقر مطلق هستند؟

بررسی ها نشان می دهد که تخصیص یارانه منجر به کاهش جمعیت زیر خط فقر مطلق می شود. جمعیت زیر خط فقر مطلق کاهش یافته و در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ۳۴۷ هزار و ۲۳۰ هزار نفر محاسبه شده است.

افق میهن به نقل از اکو ایران، سال گذشته جمعیت کشور زیر خط فقر مطلق جهانی ۲۳۰ هزار نفر برآورد شد که نسبت به سال ۱۴۰۱ کاهش داشته است.

آمارها نشان می دهد که با شروع پرداخت یارانه نقدی در پایان سال ۸۹، تعداد افراد زیر خط فقر مطلق (۲ دلار در روز) بر اساس استانداردهای جهانی کاهش یافته است. بنابراین آمار این جمعیت در سال ۲۰۱۹ به کمترین میزان خود رسیده است.

خروج آمریکا از برجام و افزایش تورم و نااطمینانی فزاینده در اقتصاد این کشور باعث کاهش ارزش یارانه ها و در نهایت افزایش مجدد افراد زیر خط فقر مطلق شده است.

اختصاص یارانه از سوی دولت سیزدهم در نتیجه سیاست جراحی اقتصادی باعث شد تعداد افراد زیر خط فقر مطلق نسبت به چند سال گذشته کاهش یابد. بنابراین قدرت خرید خانوارهای کم درآمد افزایش یافته و توانسته اند کالاهای اساسی مورد نیاز خود را تا حدودی تامین کنند.

به طور کلی در ایران، پرداخت یارانه نقدی، تنفس مصنوعی را برای جمعیت در معرض فقر فراهم می کند و در کوتاه مدت موثر است، اما به مرور زمان تورم این اثر حفاظتی را از بین می برد.

تعریف خط فقر مطلق بر اساس استانداردهای بین المللی

در سال ۲۰۲۲، بانک جهانی خط فقر مطلق جهانی را بر حسب برابری قدرت خرید (PPP) کشورها ۲.۱۵ دلار در روز تعیین کرده است. به عبارت دیگر افرادی که مخارج روزانه آنها کمتر از ۲.۱۵ دلار است در فقر مطلق به سر می برند و در تامین نیازهای اولیه خود با مشکل مواجه هستند.

خط فقر مطلق به حداقل سطح درآمدی اطلاق می شود که برای رفع نیازهای اساسی یک فرد یا خانوار کافی باشد. این نیازها شامل غذا، آب آشامیدنی سالم، مسکن، آموزش اولیه و خدمات بهداشتی ضروری است. هزینه مسکن معمولاً بخش عمده ای از این نسبت را شامل می شود. به همین دلیل قیمت مسکن به عنوان شاخصی برای تعیین خط فقر مطلق در نظر گرفته می شود.

با استفاده از این شاخص مطلق می توان نشان داد که کدام کشورها از منظر بین المللی زیر خط فقر زندگی می کنند. البته ممکن است فقر در کشورهای در حال توسعه یا توسعه یافته متفاوت تعریف شود. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار، سال گذشته ۲۳۰ هزار نفر از جمعیت ۸۵ میلیون و ۳۲۹ هزار نفری کشور زیر خط فقر مطلق جهانی زندگی می کنند.

روند جمعیت زیر خط فقر در ایران

در سال ۲۰۰۴، ۵۲۷ هزار نفر از مردم کشور در فقر مطلق زندگی می کردند. این روند تا سال ۲۰۰۸ صعودی بود و در سال ۲۰۰۸ با ۶۸۸۰۰۰ نفر به اوج خود رسید. با روی کار آمدن دولت دهم، پرداخت یارانه نقدی از پایان سال ۹۲ آغاز شد که یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی قدرت خرید دهک های کم درآمد را به میزان قابل توجهی افزایش داد. به طوری که در سال ۲۰۱۹ تعداد افراد زیر خط فقر مطلق به حداقل ۶۱۰۰۰ نفر رسیده است. البته این روند ادامه پیدا نکرد و با افزایش چشمگیر نرخ ارز و تورم، تاثیر مثبت یارانه ها بر معیشت خانوارهای کم درآمد کاهش یافت.

با روی کار آمدن دولت یازدهم ۹۲ هزار نفر با فقر مطلق دست و پنجه نرم می کردند. تا سال ۲۰۱۶ با وجود توافق برجام و وضعیت خوب اقتصادی، تعداد افراد زیر خط فقر مطلق در حدود ۲۰۰ هزار نفر ثابت بوده است. دلیل این امر در ثبات وضعیت اقتصادی و نبود تورم در این مدت نهفته است.

در سال ۲۰۱۷، با خروج ایالات متحده از برجام، تضعیف اقتصاد و افزایش شدید نرخ ارز، افراد بیشتری به زیر خط فقر مطلق سقوط کردند. به طوری که جمعیت زیر خط فقر مطلق از ۲۱۹ هزار نفر در سال ۱۳۹۵ به ۴۱۸ هزار نفر در سال ۱۳۹۶ رسیده است که با ادامه این روند و شروع بحران کرونا، این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۶۵۹ هزار نفر رسید. بالاترین رقم ثبت شده پس از سال ۲۰۰۸

جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال های اخیر

جمعیت کشور زیر خط فقر مطلق پس از تجربه افزایش شدید در سال ۲۰۱۹ کاهش یافت. همانطور که گفته شد در سال ۲۰۱۹ تعداد افرادی که کمتر از ۲ دلار در روز خرج می کردند به نزدیک به ۶۶۰۰۰۰ نفر رسید.

اما در سال ۱۴۰۰ تعداد این افراد تا حدودی کاهش یافت و ۶۰۵ هزار نفر برآورد شد. در سال ۱۴۰۱ دولت سیزدهم با اجرای سیاستی موسوم به جراحی اقتصادی، ارز ۴۲۰۰ تومانی کالاهای اساسی را حذف کرد. دولت برای جبران فشار اقتصادی ناشی از این سیاست به مردم، ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان یارانه اختصاص داد. به همین دلیل جمعیت زیر خط فقر مطلق کاهش یافته و در سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ۳۴۷ هزار و ۲۳۰ هزار نفر محاسبه شده است.