سایه سنگین مسکن بر روی هزینه خانوار | بیشترین هزینه خانوارها متعلق به مسکن است

بررسی ها نشان می دهد که از ابتدای دهه ۹۰ تا ۱۴۰۱ حداقل یک سوم هزینه های خانوارهای شهری و حداقل یک ششم هزینه های خانوارهای روستایی صرف مسکن شده است.

افق میهن به نقل از اکو ایران، مسکن همواره بخش قابل توجهی از هزینه های خانوار کشور بوده است. بین سال های ۱۳۶۹ تا ۱۴۰۱ حداقل یک سوم هزینه های خانوارهای شهری و حداقل یک ششم هزینه های خانوارهای روستایی صرف مسکن شده است. در دوره مورد بررسی، زمانی که نرخ رشد هزینه مسکن از نرخ رشد بهای تمام شده بیشتر شد، سهم هزینه مسکن در هزینه کل خانوارها افزایش یافت. از سوی دیگر، زمانی که نرخ رشد هزینه کل بیشتر از قیمت تمام شده مسکن باشد، سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارها کاهش یافته است. در این بازه زمانی سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارهای شهری حدود دو برابر خانوارهای روستایی بوده است. با مقایسه هزینه مسکن و کل هزینه خانوارهای شهری و روستایی در دوره مورد مطالعه، می توان دریافت که خانوارهای شهری ۴/۳ برابر بیشتر از خانوارهای روستایی برای مسکن هزینه کرده اند. این در حالی است که کل هزینه خانوارهای شهری ۱.۷ برابر خانوارهای روستایی بوده است.

حضور پررنگ مسکن در مخارج خانوار

مسکن به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان نقش حیاتی در کیفیت زندگی و رفاه خانوارها دارد. با افزایش شهرنشینی و تغییرات سریع در الگوهای زندگی، اهمیت مسکن به عنوان یک کالای ضروری و سرمایه ای بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. همچنین مسکن به دلیل ماهیتش قابل جایگزینی با کالاهای دیگر نیست و در نهایت می توان به خانه های کوچکتر در مناطق ارزانتر نقل مکان کرد. از سوی دیگر با افزایش تورم هزینه مسکن نیز افزایش یافته و خانوارها بخش زیادی از بودجه خود را صرف مسکن می کنند. بیشترین هزینه خانوارها مربوط به مسکن است.

در این گزارش هزینه مسکن مجموع هزینه اجاره، آب و فاضلاب، سوخت و روشنایی و سایر هزینه های یک خانه مسکونی است. با توجه به اینکه مصرف مسکن به سختی تغییر می کند، ثبات نسبت هزینه مسکن به کل بودجه خانوار احتمالا به معنای رشد هزینه خانوار متناسب با رشد قیمت مسکن است. بنابراین می توان گفت که احتمالا رشد هزینه های اختصاص یافته به مسکن از محل بودجه خانوار، شاخص خوبی برای برآورد تورم مسکن است.

بار مسکن بر دوش خانوارهاست

از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۱۴۰۱ بخش قابل توجهی از هزینه های خانوار به مسکن اختصاص یافته است. در این مدت حداقل ۳۳ درصد از کل هزینه های خانوارهای شهری صرف مسکن شده است. به عبارت دیگر یک سوم هزینه های خانوارهای شهری صرف مسکن شده است.

در همین مدت حداقل ۱۵ درصد از کل هزینه خانوارهای روستایی به مسکن اختصاص دارد و حدود یک ششم هزینه آنها را شامل می شود.

در این بازه زمانی متوسط ​​هزینه مسکن خانوارهای شهری ۱۱.۸ برابر و میانگین کل هزینه آنها نیز ۱۰.۳ برابر شده است. برای خانوارهای روستایی، میانگین هزینه مسکن ۹.۸ برابر و متوسط ​​هزینه کل ۹.۴ برابر در این مدت افزایش یافته است. در واقع برای خانوارهای شهری و روستایی، نرخ رشد هزینه‌های مسکن بیشتر از نرخ رشد کل هزینه‌ها بوده است.

هزینه بالای مسکن برای خانوارهای شهری

روند سهم هزینه‌های مسکن از کل هزینه‌های خانوارهای شهری از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۱۳۹۳ تقریباً در ۳۳ درصد ثابت بوده است. دلیل اصلی این است که نرخ رشد هزینه مسکن و کل هزینه خانوارهای شهری تقریبا برابر بوده است. در سال ۲۰۱۵ سهم هزینه این بخش به ۳۴.۱ درصد رسیده است. در سال ۱۳۹۵ سهم هزینه های مسکن از کل هزینه ها با کاهش ۱.۱ واحد درصدی به کمترین مقدار خود یعنی ۳۳ درصد رسید. زیرا نرخ رشد کل هزینه ها از نرخ رشد هزینه های مسکن در سال جاری فراتر رفته است.

پس از آن نرخ رشد هزینه مسکن از نرخ رشد کل هزینه خانوارهای شهری پیشی گرفته و باعث افزایش سهم هزینه مسکن شده است. این روند تا سال ۱۳۸۸ ادامه یافت و سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارهای شهری به ۳۷ درصد رسید. بیشترین سهم هزینه مسکن در سال ۱۴۰۱ با ۳۸.۱ درصد به ثبت رسیده است.

روند سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارهای روستایی

سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارهای روستایی از ابتدای سال ۹۰ تا سال ۱۳۹۸ در حال کاهش بوده و از ۱۸.۲ درصد به کمترین میزان خود یعنی ۱۵.۷ درصد رسیده است. دلیل آن هم این است که نرخ رشد هزینه مسکن بیشتر از نرخ رشد هزینه کل خانوارهای روستایی است. از سال ۹۲ تا ۹۵ نرخ رشد هزینه مسکن از نرخ رشد کل بهای تمام شده بیشتر بوده و سیر این روند صعودی است. در ادامه روند سهم هزینه مسکن از کل بهای تمام شده خانوارهای روستایی کاهشی و افزایشی بوده است که دلیل آن مشابه سایر تغییرات است. در نهایت سهم هزینه های مسکن از کل بهای تمام شده در سال ۱۴۰۱ با ۱۹.۱ درصد بیشترین مقدار خود را به ثبت رساند.

یکی از نکات جالبی که در این روند به چشم می خورد این است که سهم هزینه مسکن از کل هزینه خانوارهای شهری تقریبا دو برابر خانوارهای روستایی است. با مقایسه هزینه مسکن و کل هزینه خانوارهای شهری و روستایی در دوره مورد مطالعه، می توان دریافت که خانوارهای شهری ۴/۳ برابر بیشتر از خانوارهای روستایی برای مسکن هزینه کرده اند. این در حالی است که کل هزینه خانوارهای شهری ۱.۷ برابر خانوارهای روستایی بوده است.