سرگردانی مسافران در پایانه‌های خالی؛ چرا اتوبوس نداریم؟
حسن کریمی سنجری می گوید: مهمترین کمبود در حوزه حمل و نقل برون شهری مربوط به حمل و نقل جاده ای و اتوبوسرانی است. در سال های گذشته به دلیل وضعیت اقتصادی در وزارتخانه های متولی تنها شاهد واردات قاتلان بودیم.
ایران تحلیل به نقل از دنیای اقتصاد، در سال های گذشته خرید بلیط اتوبوس آسان بود، تنها زمانی که به تعطیلات مهمی مانند نوروز نزدیک می شد و در روزهای پایانی سال بود. پیدا کردن بلیط برای سفر دشوار است. اما اکنون به سختی می توان در روزهای عادی هفته بدون تعطیلات بلیت خرید، در حالی که در این سال ها سنت عجیبی شکل گرفته است که به فروش روزانه بلیت برمی گردد. از این رو گردشگرانی که برای سفر خود برنامه ریزی کرده اند، تعطیلات گرفته اند و هتل رزرو کرده اند، با چالش خرید بلیط اتوبوس مواجه می شوند و نمی توانند مطمئن باشند که آیا در روز سفر بلیط پیدا می کنند یا خیر! آن طور که پیگیری ها نشان می دهد مسافران در روز سفر خود که اتفاقاً در اواسط هفته بوده، بلیط اتوبوس پیدا نکرده اند. مسافرانی نیز بوده اند که توانسته اند به مقصد برسند، اما در مسیر بازگشت دچار مشکل شده و حتی بلیتی برای خرید با قیمت بالاتر در بازار سیاه نداشته اند. در گفت و گو با فعالان و کارشناسان حمل و نقل جاده ای دلایل این امر را جویا شدیم.
حسن کریمی سنگری کارشناس صنعت خودرو می گوید: مهمترین کمبود در حوزه حمل و نقل برون شهری مربوط به حمل و نقل جاده ای و اتوبوسرانی است. در سال های گذشته با توجه به شرایط اقتصادی در وزارتخانه های متولی فقط شاهد واردات قاتلان بودیم که برای واردکنندگان و غیره منفعت به همراه داشت، علاوه بر آن در حوزه قاتلان نیز تولید داخلی داریم، یعنی وجود دارد. چالشی در این بخش نیست
وی می افزاید: در حوزه اتوبوس های برون شهری تولید داخلی نداریم و در کنار آن سرمایه گذاران انگیزه ای برای واردات ندارند. این موضوع باعث شده است که به گفته مسئولان ما بیش از نیمی از ۱۴ هزار اتوبوس برون شهری ما فرسوده شود که در نهایت باعث می شود تعادل بین عرضه و تقاضای سفر به هم بخورد.
به گفته این کارشناس خودرو، بر اساس مصوبه شورای اقتصاد با استفاده از مزایای یارانه صرفه جویی در مصرف سوخت باید در یک دوره پنج ساله ۹ هزار اتوبوس نوسازی شود. اما این اتفاق نیفتاده و این امر نوسازی سیستم حمل و نقل جاده ای را به تاخیر انداخته است. نبود شرایط مساعد برای حضور سرمایه گذاران نیز به مشکلات دامن زده و عدم تعادل بین عرضه و تقاضا را ایجاد کرده است.
اگر کمبود اتوبوس وجود داشته باشد، آیا این فروش روزانه را توجیه می کند؟ سنجری می گوید: در کشورهای دیگر می توانید برای یک ماه آینده بلیط اتوبوس تهیه کنید تا با همین کمبودها برنامه ریزی کنیم. وی می افزاید: البته در برخی موارد به دلیل مشکلات فنی اتوبوس های فرسوده سفرها لغو می شود و شرکت ها برای جلوگیری از هرگونه نارضایتی تصمیم به فروش روزانه می گیرند. به گفته این کارشناس خودرو، کمبود اتوبوس و عدم تعادل عرضه و تقاضا باعث شکل گیری رانت و مافیای کوچک می شود.
وی می افزاید: با افزایش تقاضا شاهد اختلاف قیمت و شکل گیری بازار سیاه بلیت هستیم که باعث شکل گیری مسیرهای رانتی و غیررسمی می شود. ضمن اینکه این چالش ها با نوسازی ناوگان حمل و نقل جاده ای حل خواهد شد. وی ادامه می دهد: گرانی سفرهای ریلی و هوایی باعث تقاضای بیشتر برای سفرهای زمینی و خرید بلیط اتوبوس از سوی مسافران و گردشگران شده است که چالش های این بخش را افزایش می دهد.
خروج اتوبوس ها از صنعت گردشگری
امید شاه بیگی صاحب یک اتوبوس بین شهری می گوید: بخش زیادی از مالکان اتوبوس های خود را به دلیل مشکلات مالی فروخته و از این کار خارج شده اند. وی می افزاید: هزینه های تعمیر و نگهداری اتوبوس بسیار بالاست، برای تهیه یک جفت لاستیک باید بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان هزینه کرد، هزینه نگهداری و تعمیر موتور ۱۰ برابر و به ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان می رسد یا هزینه تعویض روغن نیز نسبت به گذشته بیشتر شده است. افزایش یافته است، از سوی دیگر اگر در گذشته کمک هایی به فعالان این حوزه برای خرید لاستیک و … می شد، این کمک ها نیز متوقف شده است.
به گفته این فعال حوزه اتوبوسرانی، برخی از کسانی که از این حوزه خارج شده اند، وارد عرصه های دیگری مانند حمل و نقل باری شده اند. وی می گوید: شرایط کار با کامیون راحت تر است، کامیون در صورت نبود بار حرکت نمی کند و به دلیل خرابی و معطلی مجبور به برخورد با مسافران نیستیم، علاوه بر این درآمد به صرفه تر از اتوبوس است.
شاهبیگی در خصوص اینکه آیا در برخی از مراکز خارج از پایانه های رسمی امکان جابجایی غیررسمی مسافر توسط برخی اتوبوس ها وجود دارد، می گوید: خودروهایی که در شرکت های تعاونی اتوبوسرانی کار می کنند باید استانداردهای لازم را داشته باشند. حتی اگر این موضوع درست باشد، به ماشین‌های قدیمی خارج از کلاس برمی‌گردد که قادر به کار در ترمینال‌ها نیستند. وی درباره اینکه چرا سامانه فروش اینترنتی بلیت اتوبوس به سمت فروش روزانه حرکت کرده است، توضیح می دهد: به دلیل مشکلات فنی اتوبوس ها در روزهای آینده امکان رزرو وجود ندارد و پایانه های آنلاین فروش روزانه دارند.
اتوبار فرسوده فاکتور فروش روزانه
یکی از مسئولان تعاونی های پایانه تهران جنوب می گوید: به دلیل کمبود اتوبوس و فرسوده بودن برخی از آنها، تعاونی ها به صورت روزانه بلیت فروشی می کنند. وی درباره دلایل کمبود اتوبوس توضیح می دهد: این کمبود به دلیل عدم واردات اتفاق افتاده است، تولید داخلی در این حوزه نداریم و پس از واردات و فرسودگی برخی دستگاه ها، هر ساله تعدادی از اتوبوس ها. بازنشسته هستند و جایگزینی ندارند. آیا با این کمبودها نمی توان برنامه ریزی کرد و به جای فروش روزانه در روزهای آینده رزرو کرد؟ این مسئول تعاونی می گوید: رانندگان به صورت روزانه اعلام می کنند که آیا امکان استفاده از اتوبوس هایشان وجود دارد یا خیر. در برخی موارد به دلیل کمبود مسافر، اتوبوس تصمیم می گیرد که سفر را انجام ندهد و در مقصد می ماند.
سرویس شاتل جایگزین انتقال مسافران از ترمینال ها می شود
محمد فرید اعتماد کارشناس گردشگری می گوید: زمانی که بلیط هواپیما و قطار وجود ندارد بخشی از تقاضا به ناوگان حمل و نقل جاده ای سرازیر می شود و در این بخش با چالش مواجه می شود. وی چالش هزینه های نگهداری را ذکر کرد و افزود: زیرساخت های مناسبی در این زمینه نداریم. همچنین هزینه های بالای نگهداری و تعمیرات باعث شده اتوبوس داران به جای سفرهای بین شهری به سراغ خدمات اتوبوسرانی بروند.
