صد سالگی تاجیکستان؛ ۱۰ نکته درباره این کشور آسیای مرکزی که شاید ندانید
صد سال از تشکیل «جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان» در ترکیب جمهوری سوسیالیستی شوروی ازبکستان می گذرد. این جمهوری ۵ سال بعد در ۵ دسامبر ۱۹۲۹ به جمهوری مستقل تبدیل شد.
تاجیکستان کشوری کوهستانی در آسیای مرکزی است. از غرب و شمال با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، از شرق با چین و از جنوب با افغانستان همسایه است.
جمعیت تاجیکستان ۱۰۲۷۷۱۰۰ نفر، مساحت این کشور ۱۴۱۴۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن دوشنبه است.
تا صد سال پیش هیچ کشوری به نام تاجیکستان در نقشه سیاسی جهان وجود نداشت
این نام به دنبال مرزبندی های سال ۱۹۲۴ توسط حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی ایجاد شد. تا آن زمان، سرزمین‌های کنونی تاجیکستان بخشی از «فارود» یا «ترانسورس» قدیمی و تابع امارت بخارا (۱۹۲۰-۱۷۵۳) بود.
فرارود یا آن سوی رود یا وارارود سرزمینی است که بین دو رود آمودریا (جیحون) و سیر دریا (سیحون) قرار دارد. قلمرو تاجیکستان مرکزی و جنوبی امروزی را بخارای شرقی می نامیدند.
در صد سال گذشته، این خط دو بار در تاجیکستان تغییر کرد
۱۹۲۸ از عربی/فارسی به لاتین و ۱۹۴۰ از لاتین به سیریلیک.
اکنون بیش از ۸۴ سال است که خط سیریلیک خط رسمی در تاجیکستان است. یعنی برخلاف ایران و افغانستان، تاجیک ها با اینکه به زبان فارسی تاجیکی صحبت می کنند، اما خطشان فارسی نیست.
شهر دوشنبه، پایتخت این کشور، قبلاً استالین آباد نام داشت
این نام به افتخار جوزف استالین، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، که کشور را از سال ۱۹۲۴ تا زمان مرگش در سال ۱۹۵۳ رهبری کرد، نامگذاری شد.
استالین آباد، در همان زمان، مرکز استان استالین آباد، در قلمرو جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان بود که در سال های ۱۹۵۱-۱۹۳۹ وجود داشت.
استان استالین آباد به جز شهر استالین آباد شامل شهر قرغان تپه و ۲۴ ناحیه دیگر دره وخش و حصار می شد. در ۱۰ آوریل ۱۹۵۱، استان استالین آباد با فرمان رئیس مجلس شوروی منحل شد.
“بام جهان” و بلندترین قله اتحاد جماهیر شوروی سابق در تاجیکستان
قله های سر به فلک کشیده کوه های پامیر، منطقه بدخشان تاجیکستان را به «سقف جهان» معروف کرده است.
همچنین بلندترین قله تاجیکستان اسماعیل سامانی (از امیران سلسله سامانی) نام دارد و بلندترین نقطه آن ۷۴۹۵ متر است.
این قله قبلاً قله استالین و قله کمونیسم نامیده می شد و بلندترین قله در قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق به شمار می رود.
مقبره ای با گنبد فیروزه ای برای رودکی
آرامگاه رودکی در ۶۰ کیلومتری شرق شهرستان پنجکنت و در مرکز روستای پنجرود قرار دارد.
مقبره رودکی هشت ضلعی است و گنبدی فیروزه ای بر بالای آن قرار دارد که توسط چند کاشی کار نیشابوری مرمت شده است.
مزار رودکی را صدرالدین عینی، بنیانگذار ادبیات معاصر تاجیکستان در نیمه دوم قرن بیستم بر اساس نشانه های تذکره و دانش تاریخی شناسایی کرد. با کشف این مقبره در روستای پنجرود از توابع پنجکنت در ۱۷۰ کیلومتری شمال شهر دوشنبه، آرامگاهی بر فراز قبر وی ساخته شد.
مجسمه کوروش کبیر و منشور حقوق بشر در دوشنبه
این دو مجسمه در پارک کوروش کبیر و در کنار تئاتر اپرا و باله شهر دوشنبه قرار دارند. این پارک در تابستان ۲۰۱۹ افتتاح شد و ۵ هکتار وسعت دارد.
در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۹۲ مجسمه استوانه ای اعلامیه حقوق بشر “کوروش کبیر” و در ۲۲ دسامبر ۲۰۲۳ از مجسمه اختصاصی وی در این پارک رونمایی شد.
کوروش بنیانگذار امپراتوری هخامنشی بود که بین سال‌های ۵۲۹ تا ۵۵۹ پیش از میلاد بر مناطق وسیعی از آسیا حکومت می‌کرد.
تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی با اقلیت مذهبی شیعه اسماعیلی است
پیروان این فرقه از شیعیان عمدتاً در ولایت مختار کوهستان بدخشان تاجیکستان زندگی می کنند و چهار درصد از جمعیت ۱۰ میلیونی این کشور را تشکیل می دهند.
شاه کریم الحسینی چهل و نهمین امام پیروان فرقه اسماعیلیه است.
بیش از ۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان از شیعیان اسماعیلیه پیروی می کنند که در تاجیکستان، هند، پاکستان، افغانستان، تانزانیا، کنیا، کشورهای خلیج فارس، لبنان، سوریه، الجزایر، آمریکا، کانادا، بریتانیای کبیر و فرانسه زندگی می کنند.
جامعه اسماعیلیان ولایت بدخشان تاجیکستان یکی از بزرگترین جوامع اسماعیلی در جهان محسوب می شود.
در تاجیکستان افراد زیر ۱۸ سال اجازه رفتن به مسجد را ندارند
طبق قانون “آزادی وجدان و اتحادیه های مذهبی” و “مسئولیت والدین در تربیت فرزندان” افراد زیر ۱۸ سال مجاز به رفتن به مسجد در تاجیکستان نیستند. در تبصره های ماده ۸ قانون مسئولیت والدین آمده است: «حضور فرزندان (زیر ۱۸ سال) در مراسم مذهبی ممنوع است. این ممنوعیت شامل کودکانی که در مدارس رسمی مذهبی تحصیل می کنند نمی شود.
همچنین طبق قانون، زنان در تاجیکستان حق رفتن به مساجد و قبرستان ها را ندارند.
دعوت از بیش از ۱۵۰ نفر در جشن عروسی ممنوع است
در تاجیکستان بر اساس قانون مصوب ۲۰۰۷ دعوت از بیش از ۱۵۰ نفر در مجالس عروسی ممنوع است.
هدف از تصویب این قانون حفظ ارزش های اصیل فرهنگ ملی، جلوگیری از خرافات و تعصبات، ارتقای سطح معنوی و اجتماعی و اقتصادی مردم تاجیکستان عنوان شد.
تاجیکستان شش قهرمان ملی دارد
صدرالدین عینی (۱۸۷۸-۱۹۵۴)، نویسنده تاجیک، بنیانگذار ادبیات معاصر تاجیکستان و اولین رئیس فرهنگستان علوم تاجیکستان.
باباجان غفوروف (۱۹۰۹-۱۹۷۷)، دانشمند و نویسنده کتاب «تاجیکان»
امامعلی رحمان، سیاستمدار، رئیس جمهور تاجیکستان
میرزا تورسون زاده (۱۹۱۱-۱۹۷۷)، شاعر، رئیس وقت اتحادیه نویسندگان تاجیکستان.
نصرت الله مکسوم (۱۸۸۱-۱۹۳۸)، خدمتگزار دولت و حزب
شیرین شاه تیمور (۱۸۹۹-۱۹۳۷)، خدمتگزار دولت و حزب
منبع: بی بی سی
