عبور از عصر ریسک‌های سنتی؛ روایت مدیر ریسک تمدن از چالش‌های نوظهور

افق میهنی –

ریسک های نوظهور قدرت تعیین کننده ای در آینده ایران و اقتصاد جهان خواهند داشت. در همین راستا ستاره رضایی مدیر ریسک تامین سرمایه تمدن در گفتگویی به تشریح این ریسک ها پرداخت و با ارائه راهکارهایی در خصوص مدیریت آنها بر آمادگی سازمان ها برای مقابله با چالش های پیش رو تاکید کرد.

تغییر زمین بازی؛ از ریسک های مالی تا عدم قطعیت های ناشناخته

ستاره رضایی در ابتدای سخنان خود با اشاره به گزارش اخیر مجمع جهانی اقتصاد (WEF) تصویر بزرگی از تغییر ماهیت ریسک ها ترسیم کرد و گفت: در عصری زندگی می کنیم که مفهوم ریسک به سرعت در حال تغییر است. اگر تا دیروز دغدغه اصلی ما در موسسات مالی تنها ریسک های سنتی مانند ریسک اعتباری، نقدینگی یا عملیاتی بود، امروز با نسل جدیدی از تهدیدات موسوم به «ریسک های نوظهور» مواجه هستیم. گزارش ۲۰۲۵ مجمع جهانی اقتصاد به وضوح نشان می‌دهد که این ریسک‌ها دیگر مرز نمی‌شناسند و به اندازه کشورهای توسعه‌یافته بر اقتصادهای در حال توسعه مانند ایران تأثیر می‌گذارند، اما مختصات متفاوتی دارند.

پنج ویژگی خطرات مدرن

مدیر ریسک شرکت تمدن کپیتال در تشریح ماهیت این ریسک ها با استناد به استانداردهای موسسه مدیریت ریسک (IRM)، پنج ویژگی حیاتی برای ریسک های نوظهور برشمرد و توضیح داد: وقتی از ریسک نوظهور صحبت می کنیم، دقیقاً از چه چیزی صحبت می کنیم؟ اول از همه از «ابهام و عدم قطعیت». برخلاف گذشته، ما داده های تاریخی دقیقی برای پیش بینی نداریم. این خطرات ناشناخته هستند و در مرحله درک هستند.

ویژگی دوم «رابطه متقابل آنها با سایر خطرات» است. این ریسک ها به صورت مجزا عمل نمی کنند و با سایر ریسک ها اعم از مالی، عملیاتی، فناوری و زیست محیطی مرتبط هستند و می توانند اثرات زنجیره ای ایجاد کنند. به عنوان مثال، یک تحول کوچک در فناوری می تواند به طور همزمان باعث ایجاد خطر سایبری، اعتبار و اعتبار شود.

نکته سوم «قدرت آنها در تأثیرگذاری بر اهداف استراتژیک سازمان» است و نشان می دهد که این ریسک ها نوسانات کوچکی نیستند و پتانسیل تغییر کامل مدل کسب و کار ما را دارند.

چهارمین ویژگی ریسک های نوظهور که از اهمیت بالایی برخوردار است، «سرعت تغییر» است که می تواند یک تهدید کوچک را یک شبه به بحران تبدیل کند.

اما نکته پنجم و شاید مهمترین بخش ماجرا در اینجا این است که این ریسک ها را می توان «به فرصت تبدیل کرد». اگر سازمان بتواند زودتر از رقبا آنها را شناسایی کند، می تواند از تغییرات محیطی به عنوان یک مزیت رقابتی استفاده کند.

طیف گسترده ای از تهدیدات؛ از فناوری تا ژئوپلیتیک

رضایی در بخش اصلی سخنان خود به دسته بندی انواع ریسک های نوظهور پرداخت و تصریح کرد: وقتی مصادیق را وارد می کنیم با «ریسک های فناوری» مواجه هستیم. توسعه فین تک ها چالش های جدیدی را همراه با ایجاد فرصت ها به همراه داشته است. ابزارهای هوش مصنوعی امروزه علاوه بر کاربردهای مفید، خطراتی را در زمینه تولید محتوای غیرقانونی و جعل اسناد ایجاد کرده اند که نیازمند زیرساخت های امن است. در راستای آن، “خطرات سایبری و امنیت داده ها” قرار گرفته است. افزایش وابستگی به سیستم های دیجیتال خطر حملات سایبری و سرقت داده ها را افزایش می دهد و ما را ملزم به اجرای پروتکل های امنیتی سخت می کند.

در لایه بعدی «ریسک های اقتصادی» وجود دارد. حباب های مالی ناشی از سرمایه گذاری در فناوری های نوظهور، نوسانات بازار ارزهای دیجیتال و کنترل بانک مرکزی بر ارزهای غیرمتمرکز نه تنها چالش های پولی ایجاد کرده، بلکه خطراتی مانند پولشویی را تشدید کرده است.

ما همچنین نمی توانیم “خطرات ژئوپلیتیک” را نادیده بگیریم. رقابت قدرت های جهانی و تنش های بین المللی به ویژه در خاورمیانه که مرکز انرژی است، مستقیماً بر قیمت انرژی، جریان نقدینگی و سرمایه گذاری خارجی تأثیر می گذارد.

علاوه بر این، «خطرات اجتماعی و سیاسی» ناشی از نابرابری اقتصادی و دگرگونی‌های سریع اجتماعی می‌تواند منجر به ناآرامی یا مهاجرت شود. علاوه بر این، نقش رسانه های اجتماعی در سازماندهی افکار عمومی تهدیدی جدید برای ثبات دولت ها است. و در نهایت، ما “خطرات بهداشتی و زیست محیطی جهانی” داریم. از تغییرات اقلیمی و بحران آب که ابعاد سیاسی-امنیتی پیدا کرده تا دستکاری ژنتیکی محصولات و خطر شیوع بیماری های همه گیر، همه در این دایره قرار می گیرند.

راهکارهای عملیاتی برای تاب آوری سازمان ها

ستاره رضایی در پایان نقشه راه مواجهه با این شرایط را اینگونه خلاصه کرد: مدیریت این فضا نیازمند ابزارهای جدید است و باید «پایش مستمر داده ها» (Horizon Scanning) را برای شناسایی سیگنال های خطر قبل از وقوع بحران در دستور کار قرار دهیم.

استفاده از تکنیک «سناریونویسی و شبیه‌سازی» برای آماده‌سازی موقعیت‌های احتمالی، «تقویت زیرساخت‌های فناوری و سایبری» و «تنوع سرمایه‌گذاری و منابع مالی» برای کاهش تمرکز بر بازارهای خاص، از جمله اقدامات حیاتی است. ایجاد «فرهنگ ریسک پذیری هوشمند» نیز یکی از راه حل هایی است که تصمیمات سازمان را نه بر اساس حدس و گمان، بلکه بر اساس تحلیل داده ها و شناخت دقیق فرصت ها و تهدیدها شکل می دهد.

حرف آخر

خطرات در حال ظهور اجتناب ناپذیر هستند و این واقعیت دنیای پویای ما است. هنر مدیریت در عصر جدید حذف ریسک نیست، بلکه مدیریت هوشمندانه آن برای خلق ارزش و حفاظت از سرمایه است.