علم چه میگوید؛ آیا روح انسان ۲۱ گرم وزن دارد؟
تریلر فیلم «۲۱ گرم» ساخته الخاندرو گونزالس اینیاریتو محصول سال ۲۰۰۳ با این جمله آغاز می شود: «می گویند همه ما دقیقاً در لحظه مرگ ۲۱ گرم وزن کم می کنیم.
اگرچه مردم هزاران سال است که به روح فکر کرده اند، اما هنوز نتوانسته اند ماهیت دقیق روح و وجود احتمالی آن را شناسایی کنند. برای اکثر مردم، واژه روح به یک ماده روحانی نامرئی اشاره دارد که در طول زندگی در بدن ساکن است، عامل حیات یا نیروی محرکه حیات است و پس از مرگ بدن را ترک می کند تا با تکیه بر عقاید مختلف (حضور در دادگاه الهی و پاسخگو بودن برای اعمال خود، ورود به بهشت یا جهنم، ورود به بدن دیگری و تکمیل چرخه زندگی) سفر دیگری را آغاز کند.
ماهیت غیر مادی روح، مطالعه علمی آن را تا حد زیادی ناممکن ساخته و آن را امری ایمانی کرده است. با این وجود، برخی تلاش کردهاند به روشهای مختلف روح را بررسی یا حتی کمی کنند، به این امید که اکتشافات آنها بتواند به برخی از قدیمیترین سؤالات بشر در مورد منشأ زندگی، ماهیت مرگ و وجود نیروهای ماوراء طبیعی پاسخ دهد.
ریشه اعتقاد ۲۱ گرم است
یکی از خبرسازترین آزمایشات روی روح در سال ۱۹۰۷ توسط یک پزشک آمریکایی از ماساچوست (و متولد اسکاتلند) به نام دانکن مک دوگال انجام شد.
او آزمایش عجیب و منحصر به فردی انجام داد که به آزمایش ۲۱ گرمی معروف است. این آزمایش بر اساس این ایده بود که روح ممکن است دارای جرم فیزیکی باشد، به این معنی که خروج آن از بدن پس از مرگ منجر به کاهش وزن قابل توجهی می شود.
دکتر مک دوگال آزمایش خود را در خانه سالمندان کولیس در بوستون انجام داد و در آنجا به عنوان داوطلب خدمت کرد.
برای این آزمایش، او تختی ساخت که روی ترازوهای ستونی قرار داشت که می توانست نوسانات وزن را تا دو دهم اونس (۵.۶۶ گرم) اندازه گیری کند.
او سپس شش بیمار مبتلا به سل را که در مراحل پایانی زندگی بودند افق میهن کرد و در مقاله خود توضیح داد که سل بیماری مناسبی برای این آزمایش است، زیرا بیماران در «ضعف و ناتوانی شدید» و بدون هیچ حرکتی که ترازو او را بالا میبرد، میمیرند.
او بیماران (مرد و زن) را روی ترازو قرار داد و وزن بدن آنها را قبل، حین و بعد از مرگ اندازه گیری کرد و متوجه شد که بیماران هنگام مرگ وزن کم می کردند.
در یکی از این موارد، دکتر مک دوگال گزارش داد که وزن بدن بیمار در زمان مرگ حدود سه چهارم اونس کاهش یافته است که تقریباً ۲۱.۳ گرم است و از این داده ها به این نتیجه رسید که احتمالاً «روح» این وزن را داشته و در زمان مرگ از بدن خارج شده است.
پس از آزمایش این شش نفر، مک دوگال به سراغ سگ ها رفت. اینکه او چگونه ۱۵ سگ در حال مرگ را در دست گرفت مشخص نیست (برخی می گویند که او آنها را مسموم کرده است)، اما او در زمان مرگ آنها هیچ کاهش وزنی مشاهده نکرد.
اما مک دوگال با این فرض که «فقط انسان ها روح دارند» از تحقیقات خود به همان نتیجه ۲۱ گرمی دست یافت. گزارش این آزمایش ها در مارس ۱۹۰۷ در نیویورک تایمز و سپس در مجله آمریکایی طب منتشر شد که باعث شد ایده ۲۱ گرم به سرعت وارد فرهنگ عمومی شود و در فیلم ها، کتاب ها و گفتگوهای عمومی تکرار شود.
عنوان مقاله او “فرضیه ای از جوهر روح، با شواهد تجربی وجود چنین ماده ای” بود و دکتر مک دوگال در توجیه این تحقیق نوشت: “از آنجایی که ماده در نظر گرفته شده در فرضیه ما تا زمان مرگ به طور ارگانیک با بدن مرتبط است، به نظر من منطقی به نظر می رسد که فکر کنم می توان آن را نوعی ماده در هنگام مرگ تشخیص داد.”
مک دوگال در گزارش خود تأکید کرد که هنوز نمی تواند به طور قطعی این نظریه را اثبات کند که روح پس از مرگ وجود دارد و از بدن جدا می شود. وی گفت: دانشمندان برای تکمیل این تحقیقات نیاز به انجام آزمایشات بیشتری دارند.
با این وجود، انتشار نتایج این آزمایشات محدود برای ایجاد موجی از داستان ها و روایت های ارواح بر اساس تحقیقات او در سراسر جهان کافی بود.
انتقاد از آزمایشات مک دوگال
دانکن مک دوگال تنها شش بیمار را آزمایش کرد که جمعیت بسیار کمی برای اثبات علمی یک فرضیه در نظر گرفته می شود و برای رسیدن به نتایج آماری معتبر کافی نیست.
منتقدان روش او همچنین می گویند که برخی از کاهش وزن مشاهده شده ممکن است به دلایل فیزیولوژیکی مانند تبخیر آب از سطح پوست پس از مرگ، آزاد شدن گازها از ریه ها و دستگاه گوارش، انقباض عضلانی و سپس شل شدن عضلات باشد. همه اینها می توانند تغییرات وزنی لحظه ای را بدون نیاز به فرض وجود “روح” ایجاد کنند.
با این حال، دکتر مک دوگال بسیاری از این جزئیات را در نظر گرفته بود. به عنوان مثال وی قبلاً میزان کاهش وزن ناشی از تبخیر رطوبت پوست را بررسی و تعیین کرده بود و به همین دلیل اعلام کرده بود که کاهش وزن ۲۱ گرمی که مشاهده شده در مقایسه با فرآیند تبخیر رطوبت از پوست بسیار ناگهانی و بسیار بیشتر بوده است.
او حتی کاهش وزن به دلیل ادرار و مدفوع را کنترل کرد و به این نتیجه رسید که اینها نمی توانند دلیل تغییر وزن باشند.
از دست دادن هوا از ریه ها نیز راه حلی نبود، زیرا خود دکتر مگ داگال روی ترازو دراز کشیده بود تا وزن هوایی که از ریه هایش خارج می شود را اندازه گیری کند و متوجه شد که چنین بازدم هایی وزن قابل اندازه گیری ندارد.
سایر بیماران نوسانات عجیب دیگری را در وزن خود (نزدیک، حین و پس از مرگ) نشان دادند. یک بیمار وزن خود را از دست داد اما دوباره آن را به دست آورد. دو بیمار وزن کم کردند اما چند دقیقه پس از مرگ وزن بیشتری اضافه کردند. برخی از تست ها به دلیل مشکلات فنی در ترازو اصلا قابل انجام نبود. با این حال، مک دوگال روی کاهش وزن مشابه ۲۱ گرم تمرکز کرد.
بر این اساس، منتقدان می گویند که در حالی که کاهش وزن تنها در ۱ آزمایش از ۶ آزمایش انجام شده توسط وی مشاهده شد، نتایج کلی را به هیچ وجه نمی توان تعمیم داد. در برخی از آزمایشات، وزن بیمار پس از مرگ افزایش می یابد که با ادعای «خروج روح از بدن» مغایر است.
هلندر و آزمایش روی گوسفند
نه مک دوگال و نه هیچ دانشمند دیگری تلاش جدی برای تکرار این آزمایشات انجام ندادند. با این حال، مک دوگال علاقه خود را به ماوراء الطبیعه از دست نداد و شروع به آزمایش با امکان عکاسی از روح با استفاده از فناوری اشعه ایکس کرد.
در سال ۲۰۰۱ آزمایش دیگری توسط محققی به نام لوئیس هلندر در مورد تغییر وزن در لحظه مرگ و همگی روی حیوانات انجام شد. او این آزمایش ها را روی ۱۲ گوسفند (از انواع مختلف) و با کمک ترازوهای حساس الکترونیکی انجام داد.
در ۷ راس از ۸ میش بالغ، وی کاهش وزن ناگهانی و گذرا را در لحظه مرگ مشاهده کرد. اما پس از گذشت حدود ۶ ثانیه از لحظه مرگ، وزن آنها به مقدار اولیه خود بازگشت. در برخی از حیوانات نیز در زمان مرگ افزایش وزن وجود داشت، البته وزن آنها به تدریج به وزن اولیه بازگشت.
در نهایت، لوئیس هلندر نتوانست هیچ توضیحی برای تغییرات وزن حیوانات در هنگام مرگ ارائه دهد.
در قرن بیست و یکم، کار مک دوگال تقریباً در سراسر جهان بی اعتبار شده بود و “آزمون ۲۱ گرم” به یک پدیده شبه علمی تنزل یافت. کار او به دلیل چندین نقص از جمله نقص در روش شناسی، جمعیت نمونه بسیار کم و نتایج متناقض توسط دانشمندان باطل شد.
نقطه ضعف مهم تحقیق او در عدم تکرار نتایج مشابه در آزمایشات بود. یکی از اصول علم این است که نتایج آزمایش های علمی باید قابل تکرار باشد تا اعتبار پیدا کند; اما پس از اینکه مک دوگال نتایج خود را تکرار کرد، هیچ تحقیق معتبری انجام نشد.
با این حال، تحقیقات مک دوگال بر گروهی از معتقدان در جهان دیگر و همچنین دنیای هنر و ادبیات تأثیر گذاشت. نظریه مکدوگال الهامبخش فیلم «۲۱ گرم» اثر آلخاندرو گونزالس اینیاریتو (کارگردان مکزیکی) و رمانی از آندره موروا (نویسنده فرانسوی) با عنوان «سنجگر روح» بود و هنوز هم هر از گاهی مقالاتی بر اساس این باور منتشر میشود.
تست ۲۱ گرمی، به جای پاسخ علمی به پرسش وجود روح، بازتابی از میل عمیق انسان برای درک مرگ است. علمی که امروزه می شناسیم، شواهد معتبری برای وزن روح ارائه نمی دهد، و همچنین ابزار لازم برای سنجش پدیده ای که ماهیت غیر مادی فرض می شود را ندارد.
اگر روحی وجود دارد، احتمالاً چیزی نیست که بتوان آن را روی ترازو گذاشت. آنچه بدون شک پس از مرگ باقی میماند، تأثیری است که بر دیگران میگذاریم. اثری که وزن ندارد اما گاهی از هر وزنی که علم می تواند بسنجید سنگین تر است.
منبع: یورونیوز
