مطالعهٔ DNA نشان می‌دهد چه کسی ناقل کهن‌ترین طاعون شناخته‌شده در جهان بوده است

پایگاه خبری تحلیلی افق میهن (ofoghmihan.ir):

طاعون که به مدت ۲۰۰۰ سال – هزاران سال قبل از مرگ سیاه قرون وسطی – در اوراسیا موج می زد، قبلاً فقط در بقایای انسان شناسایی شده بود. برای دهه‌ها مشخص نبود که طاعون عصر برنز چگونه می‌توانست اینقدر گسترده گسترش یابد، اما اکنون می‌دانیم که احتمالاً کدام حیوان آن را حمل کرده است.

به گزارش افق میهن و به نقل از sciencealert; در یک مطالعه بزرگ در حال انجام، تیمی از باستان شناسان قطعات DNA یافت شده در استخوان ها و دندان های گاو، بز و گوسفند عصر برنز را برای ردیابی مسیر مهاجرت این حیوانات به همراه انسان از منطقه بین النهرین در خاورمیانه به سراسر اوراسیا تجزیه و تحلیل کردند.

نمونه های باستانی DNA حیوانات معمولاً ناقص، اغلب به شدت تکه تکه شده و آلوده به بقایای موجودات دیگری هستند که در طول زندگی حیوان یا پس از مرگ آن وجود داشته اند.

تایلر هرمس، باستان شناس دانشگاه آرکانزاس می گوید: «وقتی DNA حیوانات اهلی را در نمونه های باستانی بررسی می کنیم، با ترکیب پیچیده ای از آلودگی ژنتیکی مواجه می شویم. این یک مانع بزرگ برای شناسایی واضح حیوان است، اما همچنین فرصت خوبی برای بررسی عوامل بیماری زا که گله ها و انسان های مرتبط با آنها را آلوده کرده اند، فراهم می کند.

یکی از پاتوژن هایی که هرمس و همکارانش در بقایای یک گوسفند اهلی ۴۰۰۰ ساله در محوطه باستانی Arkaim در کوه های اورال جنوبی روسیه یافتند، باعث توقف تحقیقات شد: DNA باکتری طاعون، Yersinia pestis، روی یکی از دندان ها شناسایی شد. سویه ای باستانی که برخلاف آنچه در قرون وسطی اتفاق افتاد، قادر به آلوده کردن کک ها نبود.

از آنجایی که Y. pestis هنوز نتوانسته بود از کک ها به عنوان یک ناقل در عصر برنز استفاده کند، باستان شناسان همیشه این سوال را داشتند که چگونه طاعون می تواند به طور گسترده در بین انسان ها گسترش یابد. ما می دانیم که بسیاری از انسان ها آلوده شده اند و مرده اند و بدن آنها هنوز دارای نشانگرهای ژنتیکی از همان گونه طاعون است که هزاران کیلومتر دورتر شناسایی شده است.

این یافته اولین شواهد از حضور سویه Y. pestis در دوران نوسنگی-عصر برنز (LNBA) در یک حیوان غیر انسانی است. کشفی که محققان در اوایل سال جاری در یک پیش چاپ منتشر کردند و اکنون مقاله مورد بررسی و تایید علمی قرار گرفته است.

می‌توان تصور کرد که گوسفندان اهلی که در دشت‌های وسیع استپ اوراسیا پرسه می‌زنند، با حیوانات وحشی حامل باکتری‌هایی مواجه شده‌اند که خودشان بیمار نشده‌اند و سپس باکتری‌ها را بین گله‌ها و چوپان‌ها منتقل می‌کنند. با این حال، تیم تحقیقاتی تاکید می کند که امکان انتقال از انسان به گوسفند را نمی توان رد کرد.

هرمس می‌گوید: «این فقط جابه‌جایی افراد نبود. گوسفندان طاعون زده ما نقطه عطفی ایجاد کردند. اکنون می بینیم که این یک تعامل پیچیده بین انسان ها، حیوانات اهلی و یک منبع طبیعی ناشناخته است که ممکن است جوندگان استپ اوراسیا یا پرندگان مهاجر باشند.

ردیابی DNA پاتوژن های باستانی کار دشواری است. انسان ها حیوانات را مانند سایر انسان ها دفن نمی کنند، بنابراین بقایای آنها معمولاً به خوبی حفظ نمی شود. بسیاری از نمونه های حیوانات اهلی که باستان شناسان پیدا می کنند در واقع بقایای وعده های غذایی انسان هستند که معمولاً پخته شده اند و DNA را تجزیه می کنند.

ایان لایت ماکا، زیست شناس از موسسه زیست شناسی عفونی ماکس پلانک و همکارانش می نویسند: “همچنین، مردم تمایل دارند از مصرف حیوانات بیمار خودداری کنند، بنابراین مجموعه حیوانات زنده به سمت حیوانات سالم متمایل است.” “حتی وقتی یک حیوان آلوده مصرف می شود، یک حیوان ممکن است چندین نفر را آلوده کند، و احتمال یافتن و بررسی همان حیوان بسیار کم است.”

این تنها سومین بار است که سویه ای از Y. pestis در حیوانات باستانی یافت می شود. دو مورد قبلی یک موش قرون وسطایی و یک سگ نوسنگی بودند که نمونه‌های DNA آن‌ها خیلی تکه تکه شده بود که نمی‌توان نتایج قابل اعتمادی به دست آورد.

هرمس می‌گوید این کشف بسیار هیجان‌انگیز است زیرا گوسفند آلوده در سایت Arkheim، که یک سکونتگاه انسانی مرتبط با فرهنگ Sintashta بود، پیدا شد. مردمی که به ساختن سلاح های برنزی، اسب سواری و انتشار ژن های خود در آسیای مرکزی شهرت دارند. آثاری از سویه طاعون دوران نوسنگی- برنز نیز در آنها شناسایی شده است.

زمانی که این گوسفند زندگی می‌کرد، مردم سینتاشتا تازه شروع به گسترش گله‌های خود کرده بودند، زیرا توانایی‌های اسب سواری به آن‌ها اجازه می‌داد تا مناطق بزرگ‌تری را به سرعت پوشش دهند و احتمالاً با گونه‌های وحشی که ناقل طاعون بودند تماس بیشتری پیدا کنند.

محققان نتیجه گیری می کنند: «یک ژنوم به تنهایی نمی تواند به طور کامل بوم شناسی سویه LNBA را در میان فرهنگ ها و جغرافیای مختلف تحت تأثیر این طاعون ماقبل تاریخ درک کند و نتایج ما نشان می دهد که منبع آن هنوز در طبیعت باقی مانده است».