ملّی گرایی در آثار سید داوود میرباقری

افق میهن: ایرانیان در طول زندگی خود با چهار بحران اصلی هویت مواجه بوده اند: یونانی، عرب، ترک مغولی و غربی. گسترش اسلام به ایران و رفتار غیرمنصفانه بنی امیه با ایرانیان، بزرگترین چالشی بوده است که از آن زمان تاکنون در عرصه منازعات گفتمانی مطرح شده است. ایرانیان همواره سعی کرده اند با احیای نمادهای هویت ایرانی در برابر امویان و دیگر گفتمان ها مقاومت کنند. گفتمان مقاومت ایران با اتخاذ رویکردهای مختلف سعی کرد از طرد و به حاشیه راندن ایرانیان جلوگیری کند.
تلویزیون و هویت ملی در طول چندین دهه پس از انقلاب اسلامی ایران قابل بحث و بررسی است. تلویزیون همواره در پرهزینه ترین و پربیننده ترین محتوای خود یعنی «سریال» به هویت ملی و ناسیونالیسم پرداخته و توانسته ابعاد اجتماعی، سیاسی و تاریخی هویت ملی ایرانیان را بازنمایی کند. این ابعاد هویت ملی به معنای ویژگی هایی است که در میان اعضای جامعه متنوع قومی، زبانی و مذهبی ایران مشترک است و اعضا خود را با آنها می شناسند و آنها را از سایر ملل متمایز می کنند. آحاد ملت ایران دارای احساس وابستگی و تعلق عاطفی و همچنین پایبندی به این ویژگی ها و عناصر هستند. ناسیونالیسم و ​​هویت ملی و عناصر و مؤلفه‌های آن به شیوه‌های مختلف از جمله فیلم‌ها و سریال‌ها، داستان‌ها، ادبیات، تاریخ‌نگاری، زبان، ایدئولوژی و امثال آن روایت، بازتولید، بازتفسیر و بازنمایی می‌شوند و به اعصار و نسل‌های بعدی منتقل می‌شوند. .
یکی از پدیده های نوین و جدید در خلق، بازتولید، روایت و بازنمایی هویت ملی، ارتباطات و رسانه های جمعی است که با استفاده از ویژگی های «همه جارویی» و «جامع بودن» در سطح ملی، نقش بسزایی در ایجاد ادراکات و جهان بینی ملی ایفا می کنند. . به طور مستقیم، غیرمستقیم و همه جانبه اطلاعات و آگاهی، عواطف و احساسات ملی را به مخاطب منتقل می کنند و از این طریق بر زندگی روزمره او تأثیر می گذارند. در واقع در عصر حاضر، رسانه های جمعی همواره از جمله عوامل و متغیرهایی بوده اند که در مطالعات مربوط به روایت و بازتولید و بازنمایی هویت ملی و ناسیونالیسم مطرح شده است.
وقتی از فرهنگ سینما صحبت می کنیم، به تولید و پخش فیلم های تلویزیونی و سینمایی محدود می شویم. اما فرهنگ سینمای یک کشور شامل کل محیطی است که فیلم در آن تولید، پخش، تماشا و نقد می شود. یعنی در یک کلام محیطی که این محصولات سینمایی در آن معنا و مفهوم پیدا می کنند. فرهنگ سینمایی گسترده، غنی و متنوعی وجود دارد که از طریق کانال‌های مختلف مانند جشنواره‌ها، انجمن‌های فیلم، مجلات فیلم، فیلم‌های آموزشی، سریال‌ها، بحث‌ها و نمایش فیلم در دسترس مردم قرار می‌گیرد.
در زمینه تولید فیلم دست ها کاملا باز است و امکانات زیادی وجود دارد: فیلم هایی که با کمک مالی افراد علاقه مند و خیرخواه ساخته می شوند. فیلم‌های ۸ یا ۱۶ میلی‌متری و ویدیوهای خانگی که همگی می‌توانند قوانین و مقررات سینمای تجاری را به چالش بکشند، تقلید کنند یا جان تازه‌ای به آن ببخشند. یک اثر سینمایی جذاب به خاطر خلاء فرهنگی یا افراد مستعد و با استعدادی که سرمایه های هنگفتی دارند ساخته نمی شود. فیلم ها از ارتباطات خلاقانه سازندگان و تعامل آنها با فرهنگ پر جنب و جوش محیطشان زاده می شوند. حفظ و پرورش فرهنگ های سینمایی هر منطقه حیاتی است.
ناسیونالیسم در دوره های مختلف شکل ثابتی نداشته است، اما با توجه به عناصری که معتقدان به این ایدئولوژی در شکل گیری ملت دخیل دانسته اند، انواع مختلفی داشته است. از جمله این عناصر می توان به زبان، نژاد، مذهب، قلمرو، تاریخ و فرهنگ، روابط اقتصادی و عوامل سیاسی اشاره کرد. بسیاری از متفکران حوزه علوم انسانی متفق القول هستند که خاستگاه ناسیونالیسم، «ناسیونالیسم» به عنوان یک ایدئولوژی و گفتمان، در اروپای غربی بوده است و در این راستا، انقلاب فرانسه به عنوان یکی از پدیده هایی است که تأثیر عمیقی بر گسترش و گسترش آن داشته است. این ایدئولوژی در جهان است، آنها یاد می گیرند. در این آموزه، اصالت ملت و تقدم هویت ملی بر تمامی هویت های فرعی قومی، زبانی، مذهبی و محلی یا منطقه ای آورده شده است. در این دکترین (در کشورهای غربی) به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی، تنها حاکمیت پذیرفته شده، حاکمیت ملی است و بر تاریخ، فرهنگ، اسطوره های رایج، زبان رسمی، خاطرات و خاطرات تاریخی تلخ و شیرین مشترک و امثال آن تاکید و اصالت داده شده است.
ناسیونالیسم نوعی باور سیاسی است که زمینه را برای ادغام جوامع جدید و مشروعیت ادعای اقتدار آنها فراهم می کند. ناسیونالیسم وفاداری اکثریت مردم به یک دولت-ملت را نشان می دهد، چه این دولت-ملت وجود داشته باشد و چه در قالب یک میل باشد.
برخی «ملی گرایی» یک ملت دینی یا ملی گرایی را نوعی آگاهی جمعی، یعنی آگاهی تعلق به ملت یا شعور ملی تعبیر کرده اند که غالباً باعث ایجاد حس وفاداری، اشتیاق و دلبستگی مردم به مؤلفه می شود. عناصر ملت، یعنی نژاد، زبان، سنت ها، عادات و ارزش های اجتماعی و اخلاقی و فرهنگ به طور کلی. اصولا مجموعه های تاریخی مذهبی همواره مورد نقد بوده است. کارشناسان مذهبی نیز به مجموعه تاریخی خاص مورد مطالعه ما انتقادات جدی وارد کرده اند. نقدهای سید جعفر شهیدی، بهاءالدین خرمشاهی، حجت الاسلام فاطمی نیا به سریال امام علی (ع); انتقاد برخی از بزرگان به فیلم و سریال مسافر ری و…
در واقع داوود میرباقری در تمامی سریال های تاریخی-مذهبی که تولید کرده، مضامین فرهنگ ایرانی، واژگان و ملزومات فرهنگ ایرانی را در چهره و فضای قهرمانانش در دیالوگ های سریال آورده است. چهره قهرمانان سریال او ترکیبی از اسطوره های ایرانی است که کردار و گفتار ایرانی دارد. اما آنها از سرزمین عرب سرچشمه گرفته اند.
این ترکیب چهره های معصوم در سریال میر باقری با اسطوره های سرزمین آریایی در بسیاری از جاهای سریال قابل توجه است. به نظر می رسد میر باقری قصد دارد به نوعی چهره این معصومین را با چهره اساطیر ایرانی پیوند دهد. این نوع جهان بینی را در اندیشه ها و اشعار مولانا نیز می توان دید که می نویسد:
«زین خلق پر از گلایه گریه کردم بی حوصله/ شیر خدا و بقیه دستم آرزوست»
در واقع این تلفیق چهره های معصوم عرب با پهلوانان و رزمندگان ایرانی در ادبیات فارسی قبل از میر باقری نیز دیده می شود. حتی اعمال قهرمانان سریال او نیز شبیه آداب و رسوم ایرانیان است. در صورتی که ضدقهرمان های سریالش اقدامات و منشی های غیر ایرانی دارند. جهان بینی میر باقری بی نظیر است، با این عنوان که ساخت سریالی را با ادعای ساخت سریالی درباره اعراب آغاز می کند و همچنان تصویری از اساطیر ایرانی به نمایش می گذارد.
گویی میرباقری سعی دارد در سریال هایش چهره عرب های بی گناه را بومی کند تا آنها را بخشی از فرهنگ خود کند و آموزه های آنها را با آموزه های ایرانی پیوند دهد. نکته ای که نشان می دهد سریال های تاریخی-مذهبی او سر و گردن بالاتر و متمایزتر از سایرین است.