نحوه محاسبه حقوق و دستمزد در حسابداری
نحوه محاسبه حقوق و دستمزد در حسابداری
یکی از موضوعات مهم در حسابداری که همه کسب و کارها اعم از کوچک و بزرگ درگیر آن هستند، محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان است. کسب و کارهای مختلف باید بر اساس قانون حقوق و دستمزد همه کارکنان را با توجه به نوع قرارداد و کاری که انجام می‌دهند تعیین کرده و به صورت ماهیانه پرداخت نمایند. حقوق و دستمزد از آیتم‌های مختلفی تشکیل شده که حسابداران باید با در نظر گرفتن این آیتم‌ها، میزان نهایی حقوق و دستمزد را پرداخت کرده و به کارکنان خود پرداخت نمایند. با توجه به اهمیت این موضوع در کسب و کارهای مختلف در این مقاله با نحوه محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان در حسابداری آشنا می‌شویم.
دستمزد چیست؟
دستمزد مانند قیمت در بازار است و به عنوان تصفیه کننده بازار کار به حساب می‌آید. دستمزد در واقع مبلغی است که کارفرما باید به کارکنان خود بابت کاری که انجام می‌دهند، پرداخت نماید. بر اساس استانداردهای حسابداری در ایران، دستمزد به دو نوع اسمی و واقعی تقسیم‌بندی می‌شود. بر این اساس دستمزد اسمی مقدار پول و حقوقی است که نیروی کار در ازای کاری که انجام می‌دهد دریافت می‌کند اما دستمزد واقعی بیان کننده قدرت خرید نیروی کار است؛ در واقع دستمزد واقعی نسبت دستمزد اسمی به سطح عمومی قیمت‌ها است.
آیتم‌های محاسبه حقوق و دستمزد کدام است؟
همانطور که اشاره شده در استانداردهای حسابداری، حقوق و دستمزد از آیتم‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که حسابداران باید این آیتم‌ها را لحاظ کرده و بر اساس آن حقوق نهایی کارکنان در یک کسب و کار را محاسبه و به صورت ماهیانه پرداخت نمایند. به همین دلیل اولین و مهم‌ترین قدم در حسابداری حقوق و دستمزد، آشنایی کامل با این آیتم‌ها است.
حقوق پایه
حقوق پایه در حسابداری حقوق و دستمزد به مبلغی گفته می‌شود که بر اساس دستمزد روزانه محاسبه می‌شود. دستمزد روزانه معمولا به صورت توافقی بین کافرما و کارگر تعیین می‌شود اما شرایطی نیز وجود دارد که برای تعیین دستمزد روزانه باید مورد توجه قرار بگیرد. بر این اساس حقوق پایه از حاصلضرب تعداد روزهای کارکرد در مجموع دستمزد روزانه و پایه سنوات به دست می‌آید.
-
حقوق پایه = روزهای کارکرد × (پایه سنوات + دستمزد روزانه)
پایه سنوات
یکی از آیتم‌های مهم در محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان پایه سنوات است که به مبلغی گفتته می‌شود که به اشخاص بر اساس سابقه کار در یک کسب و کار پرداخت می‌شود؛ بر این اساس هر چه میزان سابقه کار یک فرد در یک کسب و کار بیشتر باشد باید مبلغ پایه سنوات بیشتری دریافت کند. شورای عالی کار در کشور هر ساله مبلغ پایه سنوات را تعیین و اعلام می‌کند. به عنوان مثال این مبلغ در سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال قبل تغییری نداشت و روزانه ۷۰.۰۰۰ ریال در نظر گرفته شد.
مزایا
یکی از مهم‌ترین بخش‌های محاسبه حقوق و دستمزد در حسابداری مربوط به آیتم‌های مزایا است. مزایایی که به کارکنان تعلق می‌گیرد را می‌توان در دو دسته کلی مزایای قانونی و مزایای اختیاری تقسیم‌بندی کرد. بر این اساس مزایای قانونی به مبالغی گفته می‌شود که بر اساس قانون الزام به پرداخت آن‌ها وجود دارد اما مزایای اختیاری الزام به پرداخت نداشته و مبالغی هستند که از توافق بین کارگر و کارفرما حاصل می‌شوند.
در ادامه باید به این موضوع اشاره کرد که هر کدام از دسته‌بندی‌های مزایا را می‌توان به دو دسته مزایای مستمر و غیر مستمر تقسیم‌بندی کرد. مزایای مستمر مبالغی هستند که به صورت ماهیانه پرداخت می‌شوند اما مزیای غیرمستمر ممکن است در یک ماه پرداخت شده اما در ماه بعدی پرداخت نشوند. با توجه به تعاریف ارائه شده از انواع مزایا در محاسبه حقوق و دستمزد در ادامه با آیتم‌های مزایای قانونی مستمر آشنا می‌شویم.
حق مسکن
حق مسکن مبلغی است که به عنوان کمک هزینه به کارگران مشمول قانون کار پرداخت می‌شود در دسته مزایای قانونی مستمر قرار می‌گیرد. پرداخت این مبلغ شامل شرط نبوده و مبلغ تعیین شده در قانون توسط شورای عالی کار باید توسط کارفرما به صورت ماهیانه به همه کارگران پرداخت شود. نکته مهم در مورد مبلغ حق مسکن این است که مبلغ تعیین شده توسط شورای عالی کار باید توسط هیئت وزیران به تصویب برسد تا قابل اجرا باشد.
حق بن کارگری (حق بن و خواروبار)
یکی دیگر از مزایای قانونی مستمر است که توسط شورای عالی کار تعیین شده و هر ساله به تصویب می‌رسد. این آیتم بر خلاف حق مسکن نیازی به مصوبه هیئت وزیران برای اجرایی شدن ندارد و پس از تعیین توسط شورای عالی کار و ابلاغ باید به همه کارگران پرداخت شود.
حق اولاد
حق اولاد آیتمی است که در مقایسه با حق مسکن و حق بن کارگری تفاوت دارد. حق اولاد مشمول همه کارگران نشده و در صورتی که دو شرط اساسی را داشته باشد مشمول پرداخت خواهد بود. اولین شرط برای پرداخت حق اولاد به یک کارگر این ااست که حداقل ۷۲۰ روز سابقه بیمه داشته باشد؛ نکته مهم در مورد سابقه بیمه این است که باید از نوع اجباری باشد و بیمه اختیاری به عنوان سابقه محسوب نمی‌شود.
یکی از دسته بندی مزایای قانونی و مستمر است که البته با مزایای معرفی شده قبلی یک تفاوت اساسی دارد. در مورد حق مسکن و حق بن، این موارد مشمول همه شده و باید برای همه پرداخت شود. در صورتی که برای پرداخت حق اولاد باید کارگر دارای دو شرط اساسی باشد. شرط دوم برای پرداخت حق اولاد به یک کارگر این است که فرزند او زیر ۱۸ سال یا مشغول به تحصیل یا دارای معلولیت باشد. در مورد پرداخت حق اولاد در محاسبه حقوق و دستمزد باید گفت که این دو شرط باید به صورت همزمان برای یک نفر صدق کند؛ در این صورت باید به ازای هر فرزند، ۳ روز حداقل حقوق اداره کار به فرد پرداخت شود.
-
حق تاهل
یکی از آیتم‌های جدید در مزایای قانونی مستمر است که از سال ۱۴۰۳ تعیین و اجرا شده است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین شرط برای پرداخت این آیتم به افراد، متأهل بودن آن‌ها است. در پرداخت این آیتم تفکیک جنسیتی وجود ندارد و آقایان و بانوان متأهل مشمول دریافت این مزایا می‌شوند. مبلغ حق تأهل برای سال ۱۴۰۳ توسط شورای عالی کار معادل ۵ میلیون ریال در نظر گرفته شده است.
اضافه کاری
اضافه کاری مبلغی است که باید توسط کارفرما به کارکنان در صورت کار کردن در ساعات مازاد بر ساعت تعیین شده به عنوان موظفی مطابق با قانون اداره کار پرداخت نمایند. ای مبلغ بر اساس قانون معدل ۴۰ درصد نرخ مزد عادی است که باید محاسبه شده و پرداخت شود. برای اضافه کاری کارکنان در قانون محدودیت در نظر گرفته شده که حداکثر ۴ ساعت در روز و ۱۳۵ ساعت در ماه است.
مالیات حقوق و دستمزد
مالیات یکی از آیتم‌های مهم در محاسبه حقوق و دستمزد است که در دسته کسورات قانونی قرار می‌گیرد؛ به این معنی که باعث کسر شدن مبلغی از حقوق می‌شود. نرخ مالیات حقوق و دستمزد، توسط سازمان‌های مرتبط هر ساله تعیین می‌شود که این مبلغ با میزان دریافتی کارکنان ارتباط دارد. برای حقوق و دستمزد یک سقف معافیت مالیاتی در نظر گرفته شده است؛ به این معنی که تا این سقف از حقوق و دستمزد از پرداخت مالیات معاف است. به عنوان مثال برای سال ۱۴۰۳ این مبلغ ۱۲ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. در صورتی که حقوق کارکنان بیش از این مبلغ شود، مالیات مبلغ مازاد باید محاسبه شده و از حقوق کسر شود.
حق بیمه تأمین اجتماعی
یکی از آیتم‌های قانونی در محاسبه حقوق و دستمزد است که مانند مالیات از حقوق کسر می‌شود. حق بیمه تأمین اجتماعی برای هر فرد معادل ۳۰ درصد حقوق و مزایا است که ۲۳ درصد آن توسط کارفرما پرداخت شده و ۷ درصد سهم کارگر است که باید توسط حسابداران محاسبه شده و از حقوق هر فرد کسر شود.
نحوه محاسبه حقوق و دستمزد ۱۴۰۳ چگونه است؟
بر اساس موارد و آیتم‌هایی که قسمت‌های قبل معرفی شد، محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان در کسب و کارهای مختلف بر اساس قانون وزارت کار به شکل زیر است:
-
حداقل حقوق برای سال ۱۴۰۳ توسط شورای عالیی کار مبلغ ۲,۳۸۸,۷۲۸ ریال برای هر روز در نظر گرفته شده است که بر اساس قانون حداقل حقوق بوده و امکان توافق بین کارفرما و کارگر برای پرداخت مبلغ کمتر وجود ندارد.
-
پایه سنوات برای سال ۱۴۰۳ توسط شورای عالی کار مبلغ ۷۰.۰۰۰ ريال برای هر روز در نظر گرفته شده است.
-
در مورد مزایای قانونی مستمر نیز باید گفت که بر اساس مصوبه شورای عالی کار برای سال ۱۴۰۳ مبلغ ۹.۰۰۰.۰۰۰ ريال برای حق مسکن، ۱۴.۰۰۰.۰۰۰ ريال برای حق بن کارگری، ۵.۰۰۰.۰۰۰ ريال برای حق تأهل و ۷.۱۶۶.۱۸۴ ريال به عنوان حق اولاد بابت هر فرزنده در نظر گرفته شده است.
حسابداران باید همه آیتم‌ها و مزایای قانونی و اختیاری به همراه اضافه کاری را برای هر فرد محاسبه کرده و پس از کسر کسورات قانونی مربوط به مالیات و حق بیمه تأمین اجتماعی، حقوق ماهیانه کارکنان را محاسبه و برای پرداخت به مدیریت یا امور مالی اعلام نمایند.
