چرا قله اورست هر سال بلندتر می‌شود؟
زومیت: چگونه اورست با فاصله بیش از ۲۰۰ متر از دو قله مرتفع بعدی به بلندترین کوه جهان تبدیل شد؟ زمین شناسان می گویند که این کوه بخشی از ارتفاع اضافی خود را مدیون دو رودخانه باستانی است که از هیمالیا می گذشتند و سال ها پیش با هم ادغام شدند. فرسایش رودخانه جدید آنقدر سنگ و خاک را از بین برد که اورست تا ۵۰ متر بیشتر حرکت کرد.
مت فاکس، زمین شناس در دانشگاه کالج لندن و یکی از نویسندگان مقاله جدیدی که معمای ارتفاع اورست را بررسی می کند، می گوید که پوسته بیرونی زمین با افزایش تدریجی به حذف جرم پاسخ می دهد و این همان چیزی است که باعث شد ارتفاع اورست افزایش یابد.
رودخانه ها باعث فرسایش می شوند، اما اثراتی که بر روی زمین می گذارند می تواند غیرمنتظره باشد. حدود ۸۹۰۰۰ سال پیش، یک رودخانه قدرتمند در ترکیب با رودخانه دیگری فرسایش بیشتری یافت. این ادغام بیشتر زمین های هیمالیا را از بین برد و وزن عظیم پوسته لایه زمینی را که ما در آن زندگی می کنیم جدا کرد.
قله اورست با بیش از هشت کیلومتر یا ۸۸۴۸ متر ارتفاع، بلندترین کوه روی زمین است و همچنان در حال رشد است. این قله که تقریباً ۲۵۰ متر بالاتر از دومین قله مرتفع هیمالیا است، حتی برای این رشته کوه نیز به طور غیرعادی بلند است. سه قله بعدی تنها حدود ۱۲۰ متر ارتفاع دارند.
تفاوت ارتفاع زیاد بین اورست و سایر کوه‌ها را می‌توان تا حدی با نیروی برآمدگی ناشی از فشار زیر پوسته زمین توضیح داد. فشار زیرزمینی پس از فرسایش مقدار زیادی سنگ و خاک رودخانه آغاز شد که یک پدیده زمین شناسی به نام واکنش ایزواستاتیک است. احیاء زمانی اتفاق می افتد که بخشی از پوسته زمین که جرم خود را از دست می دهد به دلیل فشار شدید گوشته مایع زیر آن خم می شود و به سمت بالا شناور می شود. فشار رو به بالا بیشتر از نیروی گرانشی رو به پایین پس از از دست دادن جرم پوسته است.
بازگشت ایزواستاتیک یک فرآیند تدریجی است و تنها چند میلی متر در سال حرکت می کند، اما می تواند به طور قابل توجهی بر سطح زمین در طول زمان تأثیر بگذارد.
این مطالعه می‌گوید که پوسته سبک‌وزن توانست راحت‌تر در بالای لایه زیرین، گوشته شناور شود و ۱۵ تا ۵۰ متر ارتفاع به اورست اضافه کند.
جینژن دای، زمین شناس دانشگاه علوم زمین چین در پکن و نویسنده این مقاله می گوید: «اگرچه ممکن است کوه ها از نظر زندگی انسان ایستا به نظر برسند، اما در واقع دائماً در حال حرکت هستند. اگرچه این مقاله تنها می تواند بخشی از ارتفاع اضافی اورست را توضیح دهد، دانشمندان آن را گامی در جهت محاسبه چگونگی رشد کوه تا ارتفاع فعلی خود می دانند.
تشکیل قله اورست حدود ۴۵ میلیون سال پیش با برخورد صفحه تکتونیکی هند با صفحه اوراسیا آغاز شد. این برخورد باعث شد بخشی از پوسته زمین در مقیاسی عظیم خم شده و چین خورده و هیمالیا را به وجود آورد.
اگرچه پوسته زمین جامد به نظر می رسد، اما اینطور نیست. وقتی چیزی عظیم، مانند یک صفحه یخی یا رشته کوه، پوسته را سنگین می کند، به سمت پایین خم می شود. اما گوشته پایینی شناور است و پوسته آویزان را به سمت بالا می راند.
وقتی پوسته نه بالا می آید و نه فرو می رود، در تعادل ایزواستاتیک است و اورست باید در آن حالت باشد. همانطور که صفحه تکتونیکی هند به سمت پایین حرکت می کند، مواد جدیدی به هیمالیا اضافه می کند و باعث رشد کوه ها می شود. در همان زمان، باران، برف و یخچال‌ها سطح کوه را می‌شویند و سنگ‌ها و مواد را از بین می‌برند.
نیروهای اضافه مواد از پایین و فرسایش از بالا باید یکدیگر را خنثی کنند، به این معنی که اورست رشد نمی کند یا کوچک نمی شود. اما این واقعیت که اورست مدام بلندتر می شود نشان می دهد که چیزی این تعادل را به هم می زند. یکی از دلایل احتمالی رودخانه فرسایشی است که زمین های اطراف را از موادی که کوه را سنگین کرده است، می کند و به اورست اجازه می دهد تا بالاتر رود.
در سایه اورست رودخانه آرون قرار دارد که مانند این قله از رودخانه های اطراف متمایزتر است. آرون مسیری غیرمعمول را طی می کند، ابتدا در امتداد شمال هیمالیا جریان می یابد و سپس بر روی خط الراس نزدیک اورست می پیچد و می چرخد. این نشان می دهد که قسمت های بالا و پایین رودخانه همیشه به هم متصل نبوده و اتفاق مهمی باعث اتصال شده است.
محققان با شبیه سازی رودخانه های این منطقه در شبیه سازی های کامپیوتری دریافتند که حدود ۸۹۰۰۰ سال پیش، شبکه رودخانه ای دیگر به تدریج فرسایش یافته و مسیر خود را به سمت هیمالیا در پیش گرفت تا اینکه سرانجام به رودخانه آرون متصل شد. هنگامی که این دو رودخانه به هم پیوستند، رودخانه اول جریان آب را از آرون گرفت و آن را بخشی از شبکه خود کرد.
هیمالیا نتوانست با قدرت فرسایش رودخانه کنار بیاید و پوسته بالای آن توسط دریای گوشته شناور به سمت آسمان رانده شد، قله های مختلف بالا آمدند و اورست تا ۵۰ متر ارتفاع اضافی به دست آورد.
بلندترین کوه روی زمین همچنان در حال رشد است و هر سال به اندازه یک رشته اسپاگتی رشد می کند. ترکیبی از عوامل، از جمله برگشت پوسته، ارتفاع اورست را توضیح می دهد. اما جهش رشد اورست احتمالا تا ابد ادامه نخواهد داشت. تعادل ممکن است برعکس شود و ارتفاع اورست را کاهش دهد. هیمالیا مانند همه رشته کوه ها بالا و پایین خواهد رفت.
