چین حاضر به حضور بلندمدت در ایران نیست؛ رتبه سه رقمی ایران در فضای کسب و کار
زهرا ترابی; افق میهن: ایران طی دو سال گذشته با چالش های زیادی در جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی مواجه بوده است. عواملی مانند تحریم ها، قوانین ناپایدار و فضای نامناسب کسب و کار، روند افزایش سرمایه را با مشکل مواجه کرده است. مشکلی که در نهایت منجر به کاهش رشد اقتصادی، افزایش بیکاری و توقف چرخه توسعه اقتصادی کشور شد. سوال اصلی این است که چرا با وجود وعده های مکرر دولت ها برای جذب سرمایه گذاری، هیچ کدام از این وعده ها نتیجه عملی نداشته است؟ بزرگترین مانع دولت ها در این مسیر چیست و گلوگاه کجاست؟
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین می گوید: باید بین دو حوزه سرمایه گذاری تفاوت قائل شویم. سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) و سرمایه گذاری از منابع داخلی. سوابق سه دهه اخیر نشان می دهد که ایران در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی شکست خورده است. در این سال ها میانگین جذب سرمایه خارجی به کشور بین دو تا دو و نیم میلیارد دلار در سال بوده که در مقایسه با عملکرد اقتصادی ایران، مقدار بسیار ناچیزی است.
بر اساس گزارش «انجام کسب و کار» بانک جهانی، ایران در سه دهه گذشته همواره ارقام سه رقمی داشته است. این بدان معناست که بیش از دو سوم کشورهای جهان شرایط سرمایه گذاری بهتری نسبت به ایران دارند
رتبه سه رقمی ایران در فضای کسب و کار
وی ادامه داد: بخش قابل توجهی از دلایل این ناکامی مربوط به سرمایه گذاری های داخلی و خارجی است. مهم‌ترین نکته، نبود فضای کسب‌وکار پایدار، انعطاف‌پذیر و رقابتی در کشور است. همه شاخص های بین المللی نشان می دهد که ایران از نظر جذابیت برای سرمایه گذاران در سطح پایینی قرار دارد. به عنوان مثال، در گزارش انجام تجارت بانک جهانی، ایران در سه دهه گذشته همواره سه رقمی بوده است. این بدان معناست که بیش از دو سوم کشورهای جهان شرایط سرمایه گذاری بهتری نسبت به ایران دارند.
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین گفت: ایران معمولاً در رتبه ۲۰ تا ۲۵ درصد پایین‌ترین شاخص ادراک فساد منتشر شده توسط سازمان شفافیت بین‌الملل قرار دارد. وضعیت مشابهی را می توان در شاخص رقابت پذیری و آزادی اقتصادی مشاهده کرد. چنین داده هایی این پیام را به سرمایه گذاران خارجی می دهد که بسیاری از کشورها شرایط مطلوب تری نسبت به ایران دارند.
حریری افزود: البته ایران مزایای بالقوه ای نیز دارد. این منابع شامل منابع غنی نفت و گاز، معادن گسترده و نرخ بازده بالا در برخی بخش‌ها می‌شود. با این حال، این مزایا به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که مایل به فعالیت در محیط‌های پرخطر هستند و انتظار سود بسیار بالایی دارند، جذاب است.
وی تصریح کرد: بخش بزرگی از سرمایه‌گذاری محدود خارجی ایران نیز در حوزه‌هایی بود که تأثیر قوانین داخلی کمتر بود، مانند نفت، گاز و پتروشیمی. در این زمینه ها همکاری تا حدی بر اساس استانداردهای بین المللی است و سرمایه گذار احساس امنیت بیشتری می کند، به خصوص که طرف قرارداد معمولاً دولت یا نهادهای دولتی است.
اگر تحریم ها نیز لغو شود، وضعیت جذب سرمایه خارجی تغییر محسوسی نخواهد داشت، زیرا مشکل اصلی در ساختار داخلی و فضای نامشخص اقتصادی است.
مشکل جذب سرمایه گذار نیست، بلکه نامشخص بودن فضای اقتصادی است
رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین معتقد است حتی در صورت لغو تحریم ها نیز وضعیت جذب سرمایه خارجی تغییر محسوسی نخواهد داشت زیرا مشکل اصلی در ساختار داخلی و فضای نامشخص اقتصادی است. شواهد نشان می دهد حتی در دوران پیش از تحریم نیز میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران تفاوت چندانی نداشت. بسیاری از آنچه به عنوان سرمایه گذاری خارجی توصیف می شود، در واقع تامین مالی است و نه سرمایه گذاری مستقیم.
وی افزود: علاوه بر مشکلات داخلی مشابه، عواملی مانند بی ثباتی، ناامیدی از آینده و شکاف بین جمعیت و دولت، عامل را مضاعف کرده و موجب فرار سرمایه ها از کشور شده است.
چین به طور فعال در تامین مالی بسیاری از پروژه های ایران مشارکت دارد، اما این به معنای سرمایه گذاری مستقیم در این کشور نیست. چینی ها نیز مانند سایر سرمایه گذاران خارجی تصمیمات خود را بر اساس شاخص های بین المللی می گیرند
چین آمادگی حضور طولانی مدت در ایران را ندارد
حریری افزود: وضعیت مشابهی در رابطه با سرمایه گذاری ایران و چین وجود دارد. اگرچه چین به طور فعال در تامین مالی بسیاری از پروژه های ایران مشارکت دارد، اما این به معنای سرمایه گذاری مستقیم در این کشور نیست. چینی ها نیز مانند سایر سرمایه گذاران خارجی بر اساس شاخص های بین المللی تصمیم گیری می کنند و اگر این شاخص ها نشان دهنده وضعیت نامطلوب باشد، طبیعتا تمایلی به حضور در بازار ایران در بلندمدت ندارند.
وی تصریح کرد: هیچ سرمایه‌گذار خارجی صرفاً به دلایل فرهنگی، مذهبی یا سیاسی در کشوری سرمایه‌گذاری نمی‌کند. کارایی سرمایه، اطمینان حقوقی و ثبات اقتصادی برای او مهم است. به همین ترتیب، ایرانی‌ای که می‌خواهد در کشور دیگری سرمایه‌گذاری کند، اهمیتی نمی‌دهد که مردم آن کشور چه دینی دارند یا پرچمشان چه رنگی است. آنچه مهمتر است این است که پول شما در یک محیط امن با سود مناسب سرمایه گذاری شود.
حریری در پایان خاطرنشان کرد: پیش نیاز اصلی جذب سرمایه های داخلی و خارجی ایجاد جذابیت اقتصادی از طریق تغییر قوانین، ثبات مقررات، شفافیت و کاهش ریسک های سیاسی و حقوقی است. تنها در چنین شرایطی می توان انتظار داشت که سرمایه گذاران برای ورود به اقتصاد ایران تشویق شوند.
