کشف یک کتیبه پهلوی در مرودشت؛ نشانههایی تازه از جشنها و زمانسنجی ایران باستان
یورو نیوز: شناسایی کتیبه ای جدید به خط پهلوی در صخره های دشت مرودشت بار دیگر توجه پژوهشگران تاریخ ایران باستان را به گاهشماری و آیین های دوره ساسانی جلب کرده است.
به گفته باستان شناسان، قدمت این کتیبه که در ابعاد کوچک کشف شده به یکی از جشن های ماه می رسد.دی اشاره به تقویم ساسانی دارد.
به گفته باستان شناسان، قدمت این کتیبه که در ابعاد کوچک کشف شده به یکی از جشن های ماه می رسد.دی اشاره به تقویم ساسانی دارد.
ابوالحسن اتابکی باستان شناس با اعلام این خبر گفت: قسمت هایی از انتهای کتیبه گم شده است، اما در قرائت های اولیه عباراتی مانند روز روز ای پد…، رز. دی به آذر”، “روز دی به مهر”و” روز دی به دین» به وضوح قابل تشخیص است به گفته وی همین عبارات نشان می دهد که متن کتیبه بر اساس ساختار تقویم مذهبی ایران باستان و ایام خاص ماه است. دی مربوط است.
دشت مرودشت و نواحی اطراف تخت جمشید در دهه های گذشته بارها شاهد کشف کتیبه ها و نوشته هایی به زبان ها و خط های دوره هخامنشی و ساسانی بوده است.
در سالهای گذشته نمونههایی از کتیبههای کوتاه پهلوی در استانهای فارس و کرمان شناسایی شد که اغلب به مناسک مذهبی، وقفها یا نشانههای تقویم اشاره میکردند. با این حال، بسیاری از آنها به دلیل فرسایش طبیعی یا آسیب های انسانی به طور کامل باقی نمانده اند.
وی به نقل از اتابکی می نویسد که واژه «دی» در اوستا و متون پهلوی از ریشه «دا» به معنای خالق آمده است.
در گاهشماری ایران باستان، علاوه بر روز اول هر ماه که «هرمزدروز» نامیده می شد، سه روز دیگر نیز «دی خوانده می شد که برای تمایز، با نام روز بعد از خود ترکیب می کردند؛ یعنی «دی به آذر»، «دی به مهر”و”دی به دین».
نجمه ابراهیمی، پژوهشگر ارشد تاریخ نیز به متون پهلوی استناد می کند و می گوید این ساختار نشان می دهد که تقویم زرتشتی نه تنها ابزاری برای روز شماری، بلکه بازتابی از نظم کیهانی و باورهای دینی بوده است.
خانم ابراهیمی با اشاره به ساختار گاهشماری ساسانی می گوید که تکرار نام «دی» در هر ماه، علاوه بر بزرگداشت مقام اهورامزدا، نوعی تقسیم بندی درون ماهه ایجاد می کرد که کارکردی شبیه به هفته در تقویم امروز داشت. سازه ای که نقش مهمی در آیین ها و جشن های دوره ساسانیان داشت.
بر اساس منابع تاریخی از جمله نوشتههای ابوریحان بیرونی، زرتشتیان آن روز را هر گاه نام روز و ماه یکی میشد جشن میگرفتند. به این ترتیب روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و دوم ماه دی با مراسم خاصی همراه بوده است. آیین هایی که در متون تاریخی با نام هایی چون «فاروز» یا «خرموز»، «جشن آتش»، «سیرسوا»، «بنتیکان» و «گاوگیل» ثبت شده است.
به گفته محققان، شناسایی این کتیبه جدید در صورت تکمیل قرائت و مستندسازی میتواند اطلاعات دقیقتری درباره کاربرد عملی تقویم ساسانی و نحوه برگزاری جشنهای مذهبی در ایران باستان به دست دهد. به ویژه اینکه چنین شواهدی معمولاً در بازسازی زندگی روزمره و آیین های مذهبی دوره های تاریخی همراه با متون مکتوب نقش مهمی ایفا می کند.
