یارانه نقدی چقدر آب رفته و چند درصد از هزینه‌های خانوارها را پوشش می‌دهد؟
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از درآمد و هزینه خانوار مربوط به سال ۱۴۰۳ است. مقایسه میانگین درآمد خانوار در دهک های مختلف با میزان کل یارانه خانوار نشان می دهد که در مناطق شهری کشور طی سال ۱۴۰۳ یارانه نقدی به طور متوسط نزدیک به ۴ درصد از کل درآمد خانوارها را به خود اختصاص داده است.
افق میهن به نقل از فرهیختگان، در روزهای گذشته سازمان هدفمندسازی یارانه ها اعلام کرد که یارانه نقدی مهر ماه ۱۴۰۴ را به حساب سرپرستان خانوارهای دهک های چهارم تا نهم واریز کرده است. بر اساس اعلام این سازمان، یارانه این مرحله به حساب ۱۴.۵ میلیون سرپرست خانوار واریز شده و تعداد یارانه بگیران دهک های چهارم تا نهم با حذف پردرآمدها به ۴۲ میلیون و ۳۱۳ هزار نفر رسیده است. همچنین بر اساس اعلام این سازمان ۱۰ میلیون و ۲۳۲ هزار خانوار با جمعیت ۲۸ میلیون و ۱۴۹ هزار نفر در دهک های اول تا سوم هستند که یارانه آنها حدود یک هفته زودتر از سایر دهک ها پرداخت می شود.
در مجموع حدود ۷۰.۵ میلیون نفر در کشور ماهانه یارانه نقدی دریافت می کنند. اما اینجا یک سوال وجود دارد. این یارانه های نقدی چقدر کفاف هزینه خانوارها را می دهد؟ این سوالی است که در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد.
یارانه نقدی چقدر رفته است؟
آذر در سال ۱۳۸۸ در مرحله اول پرداخت یارانه نقدی، دولت به ازای هر نفر ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان به حساب خانوارهای ایرانی واریز کرد. این عدد در همان زمان برابر با ۴۵ دلار بود. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، یارانه نقدی طی سال ۱۳۸۸ معادل ۱۶.۵ درصد از کل درآمد ماهانه یک خانوار شهری و ۳۰.۴ درصد از کل درآمد ماهانه یک خانوار روستایی بوده است. عدم اجرا و ادامه سیاست هدفمندی یارانه ها و تثبیت قیمت ها برای چندین سال (صرف نظر از اینکه سیاست درستی بوده یا نبوده) باعث شد دولت منابع کافی برای افزایش یارانه نقدی متناسب با تورم در سال های بعد نداشته باشد و همچنان اردیبهشت در سال ۱۴۰۱ تقریباً همان یارانه ماهانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان را به اکثر عشرها پرداخت کرد. این موضوع باعث شد که سهم یارانه نقدی در درآمد خانوارهای شهری و روستایی به سرعت کاهش یابد و با سقوط آزاد شدید، سهم یارانه نقدی در درآمد خانوارهای شهری از ۱۶.۵ درصد در سال ۱۳۸۸ به ۱.۶ درصد در سال ۱۴۰۰ رسید. همچنین در این مدت، سهم یارانه نقدی از کل درآمد ماهانه خانوارهای روستایی از ۴.۹ درصد در ۲۰ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت. ۲.۸ درصد در سال ۲۰۱۰.
در پایان اردیبهشت در سال ۱۴۰۱ دولت سیزدهم با اجرای طرح حذف ارز ۴۲۰۰ و به نصف رساندن نرخ ترجیحی، یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی را برای دهک های اول تا سوم به ۴۰۰ هزار تومان و دهک های چهارم به ۱۰ را ۳۰۰ هزار تومان افزایش داد. این عمل یارانه ای باعث شد که سهم یارانه نقدی در درآمد خانوارهای شهری از ۱.۶ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۸ درصد در سال ۱۴۰۱ افزایش یابد. همچنین در مناطق روستایی سهم ۲.۸ درصدی یارانه نقدی از کل درآمد ماهانه خانوار در سال ۱۴۰۰ به ۱۴.۱ درصد در سال ۱۴۰۱ و پس از حذف ارز نقدی ۲۰ درصد افزایش یافت. اکنون طی سه سال گذشته بار دیگر یارانه نقدی به دلیل تورم کاهش یافته و سهم آن در مناطق شهری از ۸ درصد در سال ۱۴۰۱ به ۹/۳ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است.
این رقم در سال جاری کاهش یافته و باید منتظر آمارهای مرکز آمار ایران باشیم تا سهم واقعی این رقم مشخص شود. در روستاها نیز روند مشابهی رخ داد و سهم یارانه نقدی از ۱۴ درصد کل درآمد خانوار طی سال ۱۴۰۰ به ۹/۶ درصد در سال ۱۴۰۳ رسید.
سهم یارانه از ۱ تا ۱۲ درصد درآمد خانوارهای شهری
آخرین گزارش مرکز آمار ایران از درآمد و هزینه خانوار مربوط به سال ۱۴۰۳ است. مقایسه میانگین درآمد خانوار در دهک های مختلف با میزان کل یارانه خانوار نشان می دهد که در مناطق شهری کشور طی سال ۱۴۰۳ یارانه نقدی به طور متوسط نزدیک به ۴ درصد از کل درآمد خانوارها را به خود اختصاص داده است. این رقم در دهک های اول، دوم و سوم به ترتیب ۱۲.۱، ۸.۸ و ۶.۹ درصد بوده و در دهک چهارم معادل ۴.۹ درصد درآمد خانوار بوده است. این عدد در دهک های پنجم، ششم و هفتم به ترتیب ۴.۲، ۳.۸ و ۳.۳ درصد و در دهک های هشتم، نهم و دهم به ترتیب ۲.۹، ۲.۴ و ۱.۵ درصد بوده است.
سهم یارانه از سیستان و بلوچستان به تهران
نگاهی به وضعیت استانی یارانه نقدی نیز قابل تامل است. در حالی که در سال ۱۴۰۳ در مناطق روستایی استان سیستان و بلوچستان سهم یارانه نقدی از کل درآمد خانوار ۱۸.۳ درصد، در استان لرستان ۹.۶ درصد، در استان های آذربایجان غربی و خراسان شمالی و کردستان به ترتیب ۹ تا ۱۰ درصد، در نواحی روستایی یزد، مازندران و استان ۴ درصد و البرز ۸ درصد بوده است. به ترتیب ۴.۳ درصد
در مناطق شهری، در حالی که سهم یارانه نقدی از کل درآمد خانوار طی سال ۱۴۰۳ در استان‌های سیستان و بلوچستان، ایلام، لرستان، آذربایجان غربی، کرمان و کرمانشاه به ترتیب ۷.۳، ۶.۱، ۵.۸ و ۵.۷ درصد بوده است، این رقم در تهران ۲.۶ درصد و در مازندران ۳.۵ درصد و در استان‌های چرمحالتی ۳.۳ درصد بوده است. در استان های گیلان و البرز
لازم به ذکر است که اگرچه آمار استانی در دسترس نیست، اما با توجه به اینکه میانگین فاصله دهک دهم تا دهک اول در روستاها ۷ برابر و این فاصله در نقاط شهری ۴ برابر است، به نظر می رسد در مناطق روستایی استان هایی مانند سیستان و بلوچستان، یارانه نقدی سهمی بیش از ۵۰ درصد از کل درآمد این استان در دهک اول را داشته باشد و حدود ۳۰ درصد باشد.
