۱۹ درصد کل ارز ترجیحی در دست ۶ شرکت!

طبق گزارشات بازار از ابتدای سال تا پایان سال مهر در سال ۱۴۰۴ در مجموع ۷.۴ میلیارد دلار ارز ترجیحی تخصیص یافت. بر اساس آمار ۷۷ درصد از این مبلغ به شرکت های وابسته به وزارت جهاد کشاورزی و ۲۲ درصد به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یافته است.

در میان بیش از ۱۰۹۳ شرکت دریافت کننده، نام گروه صنعتی مدلل خودنمایی می کند. شرکت کشاورزی معدل ماهیدشت به تنهایی ۵۷۱ میلیون دلار دریافت کرده و با احتساب سایر زیرگروه های گروه، این شش شرکت حدود ۱۹ درصد از کل ارز ترجیحی موجود را در اختیار دارند.

هدف اصلی ارز ترجیحی و چالش های جدید

سیاست ارز ترجیحی اولین بار در سال ۱۳۹۶ با نرخ ۴۲۰۰ تومان برای حمایت از معیشت مردم و کنترل قیمت کالاهای اساسی مطرح شد. اما فاصله زیاد بین تعرفه آزاد و نظارت ضعیف منجر به رانت و فشار بودجه شد. پس از توقفی کوتاه، این سیاست از اوایل امسال با نرخ جدید ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان برای تسهیل در تامین مواد اولیه کالاهای اساسی و دارو از سر گرفته شد.

سهم میان مصرف و کالاهای اساسی

بررسی توزیع ارز نشان می دهد که ذرت با ۱.۸۶ میلیارد دلار بیشترین دریافت کننده ارز ترجیحی است و کنجاله سویا با حدود ۸۰۰ میلیون دلار در رتبه دوم قرار دارد. هدف اصلی کنترل قیمت گوشت، مرغ و لبنیات است.

با این حال، داده های اکتبر نشان می دهد که تورم در همان گروه کالاها قوی بوده است. گوشت قرمز ۴۱ درصد و مرغ ماشینی ۵۵.۸ درصد افزایش داشته است. سایر محصولات لبنی و روغنی نیز افزایش قابل توجهی را تجربه کردند. کره ۷۵ درصد، خامه ۶۸ درصد، ماست ۶۶ درصد، روغن نباتی ۵۴.۴ درصد و روغن مایع ۴۶.۸ درصد افزایش یافته است. برنج خارجی با دریافت ۵۲۰ میلیون دلار ارز ۶۱.۶ درصد گران شده است.

تاثیر یارانه ارزی بر مصرف کننده

بررسی های سازمان برنامه و بودجه نشان می دهد که تنها ۳۰ درصد از تاثیر یارانه ارزی به دست مصرف کننده نهایی رسیده و ۷۰ درصد از سود آن توسط واردکنندگان و واسطه ها جذب شده است. بنابراین بخش قابل توجهی از ارز تخصیصی در قالب رانت در اختیار شرکت های بزرگ قرار گرفته است.

سیاست های حمایتی یا تمرکز منابع؟

تحلیل آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که سیاست ارز ترجیحی نتوانسته موج تورم کالاهای اساسی در سال جاری را کنترل کند و تمرکز بالا و توزیع غیرشفاف منابع چهره نگران کننده ای را به نمایش گذاشته است. یارانه هایی که قرار بود به سر سفره مردم برسد به دفاتر شرکت های بزرگ منتقل شد.