4 برابر شدن قیمت خرید تضمینی گندم در 4 سال/ چرا با نانوایان متخلف برخورد نشد؟ :: افق میهن

طرح هوشمندسازی یارانه نان و آرد در دو سال اخیر نتایج قابل توجهی داشته است که مهمترین هدف آن جلوگیری از مصرف بی رویه آرد در خارج از شبکه بود.

به گزارش افق میهن، به طور کلی چند رویکرد خاص در خصوص پرداخت های دولتی وجود دارد که بر طیفی از کالاها تأثیر می گذارد. یک مدل پرداخت مستقیم و مدل دیگر پرداخت غیر مستقیم است.

مصداق پرداخت مستقیم یارانه ای است که به صورت نقدی پرداخت می شود و یکی از مصادیق پرداخت غیرمستقیم خرید تضمینی گندم و سپس فروش آرد به واحدهای نانوایی توسط دولت است تا نان با قیمت پایین تری به دست مردم برسد. قیمت یا با قیمت یارانه ای.

در سال های اخیر شاهد افزایش چشمگیر مصرف آرد یارانه ای بودیم که بیشتر از تولید نان بود. یعنی آرد یارانه ای از چرخه نان خارج شد و گاه وارد عرصه نان های فانتزی و صنعتی یا شیرینی فروشی ها شد. در عین حال با توجه به سود حاصل از مابه التفاوت فروش آرد، مجوز انحصاری نانوایی هایی که سهمیه آرد آنها از قبل تعیین شده بود، میلیاردی معامله شد.
دو روش برای کنترل مصرف آرد؛ شوک درمانی یا ابزارهای ارزان قیمت

در چنین شرایطی و با توجه به افزایش شدید هزینه های دولت در زمینه تخصیص آرد، دو راهکار کلی وجود داشت. راهکاری که بارها در اقتصاد ایران به کار گرفته شده، افزایش قیمت و شوک مردم با شعارهای حذف رانت و امثالهم است. معمولا در این روش شعار تک نرخی سر داده می شود.

راهکار دوم پیشنهادی در دولت سیزدهم استفاده از ابزارهای غیر کنترل قیمت بود. بر این اساس در حوزه آرد و نان طراحی سامانه جدیدی در دستور کار قرار گرفت و در گام بعدی شاهد هوشمندسازی کارتخوان های نانوایی برای ارسال اطلاعات فروش نان به سامانه بودیم.
پرداخت ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیاردی برای حمایت از نانوایان/ دولت برای دستگاه های کارتخوان پرداخت نکرد

با وجود اجرای این سامانه، انتقادات و ابهاماتی در خصوص عملکرد و نحوه اجرای آن مطرح شد. یکی از مواردی که نامشخص بود هزینه اجرای این پروژه بود. به عنوان مثال در این زمینه گفته شد در سال ۱۴۰۲ برای اجرای این سامانه ۲۵ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است. این در حالی است که پیگیری ها نشان می دهد رقم مذکور کل رقمی است که بانک سپه در قالب اوراق در سال ۱۴۰۲ از دولت دریافت کرده است.

اما نکته ای که در اینجا وجود دارد این است که این رقم نه برای کارتخوان ها و نه برای اجرای سامانه، بلکه برای پرداخت های حمایتی به نانوایان این رقم در نظر گرفته شده است. بر این اساس گفته شده بانک سپه رقمی از دولت برای کارتخوان دریافت نکرده و این اقدامات را با هزینه خود انجام داده است. در عین حال با دولت توافق شد که بانک سپه مبالغ حمایتی را که شبانه با نانوایان تسویه می شود و در پایان سال با دولت تسویه می کند، پرداخت کند.

چرا با نانوایان متخلف برخورد نشد؟

یکی دیگر از انتقادات در خصوص سیستم آرد و نان برخورد با تخلفات قیمتی نانوایان بود. این موضوع به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از نانوایی ها به ویژه در شهرهای بزرگ در نحوه استفاده از دستگاه های کارت خوان هوشمند تخلفاتی داشته اند، مورد مطالبه مردم بوده است. اما آمار دقیقی از میزان تخلفات اعلام نشد. این در حالی است که پیگیری های جدید نشان می دهد حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد نانوایی های کشور تخلفاتی در سطوح مختلف داشته اند و تمامی این تخلفات در سامانه ثبت شده و همواره قابل پیگیری است.

اما بنیان دولت بر رویکرد همه جانبه این تخلفات نبوده است تا معیشت مردم به خطر نیفتد و نان در اختیار مردم قرار گیرد. بر این اساس برخوردها نه گسترده، بلکه به صورت موردی با افرادی که بیشترین تخلف را داشته اند، بوده است.
۴ برابر قیمت خرید تضمینی گندم در ۴ سال/ ۹۵ درصد قیمت آرد یارانه ای است.

ماهیت نان این است که گروه های کم درآمد بیشتر از آن استفاده می کنند. در نتیجه اگر نان ارزانتر نگه داشته شود، قطعاً به معنای حمایت از اقشار کم درآمد و فقیر جامعه است. بر این اساس، بر اساس برخی برآوردها و احتمالاً با احتساب قیمت رسمی نان در ایران، قیمت نان نسبت به آمریکا یک هشتم و نسبت به افغانستان یک هشتم است.

قیمت خرید تضمینی گندم از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ چهار برابر شده اما قیمت آرد یارانه ای تغییری نکرده است. در حال حاضر دولت گندم را حدود ۱۷ هزار تومان می خرد و حدود ۷۰۰ تومان به نانوایی ها می فروشد. یارانه نان ذکر شده در بودجه تفاوت این دو رقم است. بر این اساس آرد توزیع شده در کشور ۹۰ تا ۹۵ درصد یارانه دریافت می کند.

به این ترتیب عمده رقمی که مردم به نانوایی ها می پردازند نه به خاطر گرانی آرد و نان بلکه هزینه های اضافی مانند اجاره بها، حقوق و هزینه انرژی است.