اگرچه در حال حاضر تحصیلات دانشگاهی همچنان برای زنانی که با محدودیت های عرفی و قانونی در جامعه مواجه هستند جذاب است، اما بدیهی است که وقتی بار حمایت خانواده بیش از حد بر دوش مردان سنگین می شود و زنان چاره ای جز جذب نیرو ندارند. اگر سریعتر وارد بازار کار نشوند، دانشگاه برای خانم ها هم معنای خود را از دست می دهد.
ایران تحلیل نگاهی به آمار داوطلبان کنکور امسال نشان می دهد که از تعداد یک میلیون و ۱۵۲ هزار و ۵۱۸ داوطلب ثبت نام شده در نوبت اول کنکور سراسری ۱۴۰۳ تنها ۳۷ درصد مرد هستند.
بر اساس گزارش فردا، محمدمهدی نژاد نوری معاون سابق پژوهشی وزارت علوم معتقد است که تغییر نسبت ورود دختر و پسر به دانشگاه از اوایل دهه ۹۰ آغاز شد اما آمار سازمان سنجش چیز دیگری می گوید. در واقع اولین جهش در نسبت دختر به پسر در دهه ۱۹۷۰ ثبت شد و در دهه ۱۹۸۰ ادامه یافت. در سال ۱۳۸۵ عبدالرسول پورعباس رئیس سازمان سنسه از تغییرات محسوس در روند کنکور خبر داد و گفت: ۶۴ درصد کنکورها دختر هستند در دهه هشتاد و در راستای دغدغه جنسیت. عدم تعادل فارغ التحصیلان دانشگاهی بود که بحث تنظیم پذیرش در آن مطرح بود.
پورعباس در این خصوص گفت: نوع قبولی جنسیتی که در کنکور سراسری اعمال می شود منجر به قبولی داوطلبان مرد یا زن با اختلاف تحصیلی بالا نخواهد شد و این نوع پذیرش به هیچ وجه تبعیض محسوب نمی شود. حداقل پذیرش شامل ۳۰ درصد دختر و ۳۰ درصد پسر است و بقیه داوطلبان به صورت رقابتی پذیرفته می شوند با اعتراضات گسترده ای همراه شد و در سال ۱۴۰۰ تنها ۴۰ درصد از شرکت کنندگان در کنکور سراسری پسر و بیش از ۶۰ درصد آنها دختر بودند برای این امتحان نشان داد که دختران دوباره پرتعدادترین داوطلبان امتحان بودند.
از دهه ۱۳۸۰ تاکنون، برخی از کارشناسان بر عوامل اقتصادی در عدم علاقه پسران به دانشگاه تاکید دارند، هرچند برخی دیگر معتقدند که دختران در مقطع متوسطه نسبت به پسران علاقه بیشتری به تحصیل نشان می دهند و در نتیجه بار تحصیلی بهتری برای آنها پذیرفته می شود. دانشگاه. با وجود این گمانه زنی ها، سوالات اساسی باقی می ماند. به عنوان مثال این سوال مطرح می شود که این تغییر در روند پذیرش چه پیامدهای اجتماعی دارد و چرا مردان تمایل خود را به دانشگاه از دست داده اند؟ سعید معیدفر، جامعه شناس و عضو انجمن جامعه شناسی ایران در گفتگو با فرارو او به این سوالات پاسخ داده است:
ما در عصر انفجار آموزش عالی هستیم
سعید معید فرد به فرارو گفت: آموزش عالی در ایران در طول زمان کارکردهای متفاوتی داشته است، به نظر می رسد در دوره هایی که اولین دانشجویان را به فرانسه و سوئیس می فرستادیم (دوران قاجار) بیشتر به دنبال تربیت نیروی متخصص در رشته های فنی و پزشکی بودیم. در مورد نیازهای کشور از دوره پهلوی اول که دانشگاه ها در کشور تأسیس شد و نظام های اداری به شکل گسترده ای ایجاد شد، هدف آموزش عالی تربیت نیروی انسانی در سازمان های دولتی و حتی تربیت نیرو برای آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۰ مورد توجه قرار گرفت. واحدهای آموزشی در راستای این اهداف است تا همین اواخر، مسائلی مانند جایگاه و موقعیت اجتماعی بود که مردم را به سمت تحصیلات عالی و از این طریق با دیگران رقابت می کرد. اما به مرور زمان ظرفیت های نظام اداری و استخدامی کشور با این حجم از فارغ التحصیلان سازگار نبود و به همین دلیل طبیعی بود که فارغ التحصیلان پس از فارغ التحصیلی نتوانند به سرعت در سازمان ها و نهادها فعالیت کنند.
وی افزود: بر خلاف سال های گذشته، اکنون برای بسیاری از تحصیلکرده ها کاریابی به هیچ وجه آسان نیست، در دهه های گذشته نه تنها کاریابی سخت نبود، بلکه به دلیل تنوع شغل ها، در آن زمان تعداد دانشگاه ها و فارغ التحصیلان دانشگاه ها محدودتر بود ما با «عصر انفجار آموزش عالی» مواجه هستیم، در واقع سیستم دانشگاه‌های آزاد و غیرانتفاعی، پیام نور و امثال آنها در شهرهای مختلف شروع به جذب دانشجو و اعطای مدرک کردند دولتی و خصوصی قدرت جذب این تعداد فارغ التحصیل را نداشتند و در نهایت با پدیده ناهماهنگی فارغ التحصیلان آموزش عالی و اشتغال مواجه شدیم. حقیقت این است که اکثریت بار حمایت در جامعه ما همچنان بر دوش مردان است و درصد اشتغال زنان پایین است، هرچند با توجه به شرایط فعلی احتمال می‌رود وضعیت اشتغال زنان برابر باشد. از مردان
بازار کار فارغ التحصیلان را رد می کند
این جامعه شناس در ادامه گفت: با توجه به اینکه به مرور زمان برای انبوه فارغ التحصیلان شغلی وجود نداشت، به تدریج گرایش به تحصیلات عالی کاهش یافت و این نیز مصادف شد با آن که انگیزه های اجتماعی و آبرومندانه آموزش عالی نیز فروکش کرد، این روزها در هر خانواده ای حداقل یک یا دو نفر تحصیلات دانشگاهی دارند و دکتر و مهندس بودن بسیار عادی شده و انگیزه ای در افراد ایجاد نمی کند، در حالی که برای آقایان حداقل ۴ سال حضور در نظام آموزش عالی باعث می شود عملاً دایره اشتغال آنها بیشتر و بیشتر می شود. فراموش نکنیم که به جز تعداد محدودی از رشته های تحصیلی، بقیه رشته ها فنی و حرفه ای نیستند آموزش و پرورش” و نه آموزش برای اشتغال. افرادی که در این رشته ها آموزش دیده اند فقط می توانند در سال های بعد همان رشته هایی را که تحصیل کرده اند تدریس کنند و فارغ التحصیلان مقاطع بالاتر باید در نهایت جذب سیستم آموزش عالی شوند در حالی که همان رشته های عالی سیستم آموزشی نیز به دلیل اشباع بسته است. فارغ التحصیلان دکترا، جای زیادی برای افراد جدید وجود ندارد.
وی افزود: با توجه به چنین شرایطی، در ادامه این روند، مردان اولین کسانی هستند که از نظام آموزش عالی فاصله می گیرند و این نظام دیگر جاذبه قبلی را چه از نظر مادی و چه معنوی و در نتیجه ندارد. آقایان ترجیح می دهند وارد یک سیستم آموزشی فنی و حرفه ای شوند که از طریق آن شغل پیدا کنند، این موج برای آقایان بهتر است به زودی شروع شود و انگیزه ادامه تحصیل را نیز از دست بدهند. تحصیلات دانشگاهی همچنان برای زنانی که با محدودیت های عرفی و قانونی در جامعه مواجه هستند جذاب است، اما بدیهی است که وقتی بار حمایت از خانواده بر دوش مرد سنگین می شود، چاره ای جز جذب سریعتر در بازار کار ندارند. دانشگاه برای زنان نیز معنای خود را از دست خواهد داد.”
یکی از اعضای انجمن جامعه شناسی ایران در ادامه تصریح کرد: مشکل فعلی فقط زنان یا مردان نیست، بلکه بخشی از مشکل بازار کار فارغ التحصیلان دانشگاهی این است که مهارت های مهم و اساسی به آنها آموزش داده نشده است. مشکل دیگر این است که با گذشت زمان از یک سو سطح تحصیلات زنان افزایش می یابد و از سوی دیگر محدودیت های قانونی و عرفی و سقف شیشه ای مانع اشتغال زنان می شود. اما این موضوع جنبه مثبتی هم دارد که خوشبختانه افزایش تحصیلات زنان می تواند موانع پیش روی زنان را در آینده نزدیک به چالش بکشد. هر چه میزان دانش و تحصیلات زنان افزایش یابد، با کاستی های اجتماعی بهتر آشنا می شوند و با این کاستی ها مبارزه می کنند. اکنون می بینیم که زنان در مطالبات اجتماعی پیشرو هستند و حتی چند قدم از مردان جلوترند. بنابراین اگر چه تحصیلات عالی مقام و منزلت و اشتغال نمی دهد، اما می تواند کارکردهایی مانند تربیت نسل جدید و افزایش اعتماد به نفس زنان برای مبارزه با مردسالاری اجتماعی داشته باشد.
