گمرک برای اولین بار اسامی شرکت های خودروسازی اصلی دریافت کننده ارز را اعلام کرد. انتشار این جدول ارزی توجه را به چند موضوع معطوف می کند؛ اول اینکه دلیل کسری تجاری هنگفت ۱۷ میلیارد دلاری کشور در سال گذشته را می توان به توزیع این میزان ارز و رقابت این شرکت ها برای دریافت ارز مرتبط دانست.
ایران تحلیل به نقل از روزنامه تیسف، گمرک ایران در ادامه شفاف سازی های خود دست به افشاگری زد و فهرست ۱۰۰ واردکننده ای که بیشترین ارز را داشتند منتشر کرد.
شرکت هایی مانند بازرگانی دولتی ایران، آوای تجارت صبا، پشتیبانی امور دام و ماهیدشت کرمانشاه، خودروسازی مدیران، وزارت دفاع، پاک دیده، کرمان موتور، کوروش موتور، اکسون، کوروش فود، ذوب آهن، بهمن موتور، صبا پروسر، تبت، ایران خودرو دیزل، داریا با سرمایه، فولاد مبارکه، کروز، سایپا و آرین موتور» در صدر فهرست سرمایه گذاران بزرگ خارجی قرار دارند که بر اساس آمار منتشر شده، کل واردات کشور در سال ۱۴۰۲ می باشد. معادل ۶۶.۲ میلیارد دلار بوده که ۲۴ میلیارد دلار آن به واردات ۱۰۰ واردکننده اول اختصاص دارد.
گمرک همچنین برای اولین بار اسامی شرکت های خودروسازی اصلی دریافت کننده ارز را اعلام کرده است. انتشار این جدول ارزی توجه را به چند موضوع معطوف می کند؛ اول اینکه دلیل کسری تجاری هنگفت ۱۷ میلیارد دلاری کشور در سال گذشته را می توان به توزیع این میزان ارز و رقابت این شرکت ها برای دریافت ارز مرتبط دانست.
موضوع دیگر این است که اگر لیست دریافت کنندگان ارز طبق روال گذشته به روز می شد، زودتر از مفاسد ارزی مانند دباش، نهاده های دامی و … جلوگیری می کرد. اما سوال مهمی که در اینجا مطرح می شود این است که این میزان ارز دریافتی این شرکت ها بر قیمت کالاهای اساسی در بازار تاثیر داشته است؟! چرا که در برخی موارد نه تنها بازار کالا متعادل نیست، بلکه واردکنندگان محصولات خود را افزایش قیمت داده اند!
از توقف یا انتشار مجدد اسامی ارزیابان
بر اساس اعلام بانک مرکزی، آخرین لیست منتشر شده از اسامی دریافت کنندگان ارز دولتی و نیمه ارزی برای دوره ۲۱ فروردین ۹۷ تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ هست این لیست دو سال پیش اعلام شده ولی الان اعلام نمیشه. رسانه ها بارها با انتقاد از به روز نشدن آمار دریافت کنندگان ارز نیمایی در سایت بانک مرکزی، خواستار به روز رسانی لیست دریافت کنندگان ارز نیمایی شدند.
البته چندی پیش روابط عمومی بانک مرکزی اعلام کرد که لیست دریافت کنندگان ارز به زودی منتشر می شود که تاکنون این اتفاق نیفتاده است. این در حالی است که اگر لیست ارزهای تخصیصی به صورت منظم و بدون محدودیت منتشر می شد، راه تخصیص ارز به چای دباش که آذرماه سال گذشته سوژه رسانه ها بود بسته می شد و ثانیاً ، اگر این اتفاق می افتاد سریعتر علنی می شد و جلوی این فساد نجومی گرفته می شد. اکنون گمرک ایران در ادامه شفاف سازی های اخیر فهرست ۱۰۰ واردکننده ای که بیشترین ارز را طی سال های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ دریافت کرده اند را منتشر کرده است.
کدام شرکت ها بیشترین ارز را گرفته اند؟
بر اساس آمار منتشر شده از سوی گمرک ایران، کل واردات کشور در سال ۱۴۰۲ معادل ۶۶.۲ میلیارد دلار بوده که از این میزان ۲۴ میلیارد دلار به واردات ۱۰۰ واردکننده اول اختصاص دارد. حجم واردات این واردکنندگان ۲۱ میلیون و ۷۷۹ هزار تن برآورد شده است. کل واردات کشور در سال گذشته ۳۹ میلیون تن بوده است.
نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲.۴ درصد کاهش وزن و ۴۲.۷ درصد افزایش ارزش دلاری داشته است. در مجموع این واردکنندگان ۵۵.۸۲ درصد از وزن و ۳۶.۳۴ درصد از ارزش کل واردات کشور را به خود اختصاص داده اند. در سال ۱۴۰۱ میزان ارز دریافتی این صد شرکت در سال ۱۴۰۱ معادل ۲۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار است. در مجموع ارزش واردات ۱۰۰ واردکننده اول نسبت به مدت مشابه سال قبل ۷.۴۲ درصد رشد داشته است. اما واردات آنها از نظر وزنی ۴.۱۸ درصد کاهش داشته است.
بر اساس اعلام گمرک ایران، عمده واردکننده کشور، شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران بود که ۲.۹۹۰ هزار تن کالا به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار و سهم حدود ۶۶.۷ درصد وزن و ۲. وارد کرد. ۸۴ درصد از کل ارزش دلاری واردات را به خود اختصاص داده است.
بر اساس این گزارش، شرکت «آوا تجارت صبا» با ارقام ۳.۵۵۳ هزار تن و ۱.۵ میلیارد دلار و سهم ۱.۹ درصد وزنی و ۲.۲۶ درصد از نظر ارزش دلاری دومین واردکننده عمده است. رتبه سوم متعلق به شرکت پشتیبانی امور دام کشور با ارقام ۲.۴۵۹ هزار تن و ۳.۱ میلیارد دلار و سهم ۳.۶ و ۹۹.۱ درصد از وزن و ارزش کل واردات کشور است.
توسعه و صنعت کشاورزی اکسون که در رتبه دهم فهرست واردکنندگان قرار دارد، در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۳۷ میلیون دلار ارز دریافت کرده و در سال ۱۴۰۲ با رشد ۲۳۶ درصدی بیش از ۴۶۲ میلیون دلار دریافت کرده است.
با ارزش ترین غذاها؛ از نابینایی تا طبیعت
در سال ۱۴۰۱ «صنایع غذایی» نیز ۳۵۶ میلیون دلار ارز داشت که در سال گذشته با ۱۲ درصد افزایش به ۴۰۲ میلیون دلار رسید. همچنین در میان فهرست گیرندگان ارز دولتی، شرکتی به نام «صبا پورکارا» در سال ۱۴۰۱ بیش از ۱۹۲ میلیون دلار ارز دریافت کرد و میزان ارز دریافتی آن در سال ۱۴۰۲ با افزایش ۹۷ درصدی به ۳۸۰ میلیون دلار رسید.
یکی دیگر از شرکت هایی که ارز دولتی قابل توجهی برای واردات دریافت کرده است، شرکت «طبیعت سبز پارس خان» است که در سال ۱۴۰۱ بیش از ۵۳۲ میلیون دلار ارز دریافت کرده که در سال ۱۴۰۲ به ۳۷۰ میلیون دلار کاهش یافته است. نکته جالب اینجاست که یک در مجموع طی دو سال ۹۰۲ میلیون دلار ارز به شرکت طبیعت داده شد. !
این میزان ارز تخصیصی در شرایطی است که فعالان بخش خصوصی در حوزه تولید و کشاورزی از مهرماه سال گذشته در نوبت تخصیص ارز قرار گرفته اند و ارزی دریافت نکرده اند. اخیراً به شدت از سیاست های تبعیض آمیز بانک مرکزی در تخصیص ارز انتقاد کرده اند که باعث بلاتکلیفی آنها شده است. به گفته آنها از اواخر اسفندماه به واردات نهاده های کشاورزی از جمله سم، کود و بذر ارز تخصیص داده نشده و ثبت سفارش این اقلام نیز بسته شده است.
مشکل اینجاست که اگر تامین نهاده ها به موقع انجام نشود، دولت باید منابعی را برای واردات محصولات کشاورزی اختصاص دهد. بانک مرکزی اخیرا بخشنامه مشکل‌داری صادر کرد که بر اساس آن تعهد ارزی شرکت‌هایی که ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان دریافت کردند لغو شد و این اقدام مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت.
البته بانک مرکزی در پاسخ به روزنامه «تزا» این ادعای بخش خصوصی را زیر سوال برد و با ارائه آماری از تامین ارز مورد نیاز بخش خصوصی خبر داد.
یک میلیارد دلار برای مدیران خودرو!
از سوی دیگر بر اساس آنچه گمرک منتشر کرده است، برخی خودروسازان متعلق به بخش خصوصی جزو پنج و ۱۰ واردکننده برتر سال ۱۴۰۲ بوده اند که انتشار این فهرست در شرایطی است که طی چند سال گذشته ماه ها حواشی زیادی در خصوص ارزش گذاری مونتاژ خودرو در کشور ایجاد شده و اعتراض و نگرانی فعالان صنعت خودرو و قطعه سازی را به دنبال داشته است.
اما چه میزان از سهم آنها از تخصیص ارز گزارش شده است؟ بر اساس جدول نرخ ارز منتشر شده، صنایع خودروسازی مدیران طی سال گذشته با سهم یک میلیارد دلاری برترین شرکت صنعت خودرو کشور بوده است. بر اساس آمار گمرک، مدیران خودرو از کل ارزش دلاری واردات سال گذشته به کشور ۱.۵ درصد سهم دارند.
این شرکت در سال ۱۴۰۱ بیش از ۵۳۰ میلیون دلار ارز داشته است به طوری که ارز آن در سال ۱۴۰۲ تقریباً ۹۰ درصد رشد داشته است. رتبه های هشتم و نهم فهرست ۱۰۰ واردکننده برتر کشور در سال گذشته به کرمان موتور و کروش موتور آریا اختصاص یافت.
کرمانی ها در سال گذشته حدود ۷۴۸ میلیون دلار ارز داشته اند که نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۷۶ درصد رشد نشان می دهد. کوروش موتور آریا با ۶۳۴ میلیون و ۴۸۱ میلیون دلار در سال گذشته حدود ۵۸ درصد رشد ارزی داشته است.
یکی از نکات جالب در جدول ارز، سهم واردات قطعات به ویژه قطعات مربوط به مونتاژکنندگان است. طبق آمار گمرک در سال ۱۴۰۲ بالغ بر ۸ میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار قطعات و قطعات خودرو و موتورسیکلت از گمرک ترخیص و وارد کشور شد. بررسی جزئیات واردات قطعات و قطعات خودرو و موتورسیکلت نشان می دهد که واردات قطعات خودرو در سال ۱۴۰۲ هفت میلیارد و ۵۹۸ میلیون دلار بوده است. گمرک در این گزارش همچنین برای اولین بار اسامی شرکت های خودروسازی اصلی دریافت کننده ارز را فاش کرد.
اما در بین واردکنندگان بزرگ نام سه شرکت فعال در حوزه خودرو و قطعه بیشتر به چشم می خورد. گروه بهمن با قرار گرفتن در رتبه سیزدهم، در سال ۱۴۰۲ و نسبت به سال ۱۴۰۱ رشد ۳۸ درصدی ارز را به ثبت رساند. گروه ارزبری «خودرو» در سال گذشته نزدیک به ۳۹۴ میلیون دلار بوده است.
در رده شانزدهم نام «ایران خوردیزل» دیده می شود، شرکتی با ۳۶۹ میلیون و ۴۸۲ هزار دلار ارز با افت ۱۷ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱. صنایع قطعه سازی «کروز» که در جایگاه بیستم قرار دارد. ارزآوران در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۰۱ میلیون دلار ارز دریافتی به نام آن ثبت شد. در مقایسه با سال ۱۴۰۱، شرکت های کشتیرانی کمتر از یک درصد رشد ارزی داشته اند.
در سومین فهرست ۱۰ واردکننده برتر کشور طی سال ۱۴۰۲، چهار شرکت مرتبط با صنعت خودروسازی کشور به چشم می خورد که شامل «سایپا، آرین پارس موتور، ایران خودروهای خراسان و ایران خودروهای معرازی» می شود. در این بین سایپا و ایران خودرو در سال ۱۴۰۲ به ترتیب بیش از ۲۰ و بیش از ۳۹ درصد رشد ارزی داشته اند.
سال گذشته ارز سایپا بیش از ۲۹۵ میلیون دلار بود و ایران خودرو نیز ۲۳۳ میلیون دلار ارز داشت. ۱۰ شرکت بزرگ واردکننده ساپکو ایران خودرو و بهمن شامل گازوئیل هستند که به ترتیب بیش از ۲۰۵ میلیون دلار و حدود ۱۷۲ میلیون دلار دریافت کردند. از دیگر شرکت های خودروسازی و قطعه سازی که نام آنها در فهرست ۱۰۰ واردکننده برتر کشور در سال ۱۴۰۲ به چشم می خورد، گروه خودروسازی «مایان»، صنایع خودروسازی فردا و گروه صنعتی بارز هستند. حضور پررنگ خودروسازان و قطعه سازان در میان واردکنندگان برتر کشور حکایت از حجم بالای واردات قطعات و مواد اولیه در این صنعت دارد.
