بازار؛ محسن شمشیری: در هفته‌های اخیر انتقادهایی نسبت به عملکرد مرکز مبادلات ارزی و طلا وجود داشت که به موضوع خروج ارز از کشور، ارتباط تنگاتنگ ارز و طلا در تجارت خارجی، دشواری‌های صادرات کالا، تامین کالا توجه کمتری داشتند. اسکناس و غیره از نیاز کشور یا آمار خروج ارز در دهه گذشته اطلاعی نداشتند، به جای بررسی اثربخشی معاملات طلا در مرکز مبادلات طلا و ارز بانک مرکزی، نسبت به قانونی بودن معاملات طلا در بانک مرکزی تردیدهایی را مطرح کردند. مرکز مبادلات و مسئولین این کارمزدهای معاملات طلا اعتراضاتی به این موضوع داشتند. و از جمله برخی از فعالان بازار بر این باورند که اثربخشی معاملات طلا که در گذشته در بورس کالا یا از طریق نهادهای دیگر انجام می‌شد بیشتر از مرکز مبادلات بود.
با این حال، منتقدان باید به تاثیر سیاست‌ها در مقاطع مختلف و همچنین وظایف بانک مرکزی در ایجاد تعادل در بازار ارز و طلا و جلوگیری از خروج ارز و نوسانات قیمت‌ها توجه کنند مهم این است که اثربخشی این سیاست ها ممکن است منجر به جلوگیری از برداشت ارز شود. دلایل این امر را در این یادداشت توضیح خواهیم داد.
همچنین لازم به ذکر است که بانک مرکزی همانند شرایط خاص اقتصادی حاشیه بازار را کنترل و مدیریت می کند و سامانه شناور ارزی مدیریت شده به دنبال آن است که از نوسانات شدید قیمت ارز در بازار تا حدی که بر روی برخی است، جلوگیری کند. باید در چارچوب قانون جدید بانک مرکزی و اختیارات و تعهدات بانک مرکزی در بازار طلا، کنترل، شفافیت و مدیریت بر بازار طلا اعمال شود تا طلا به ابزاری برای برداشت ارز تبدیل نشود.
در پایان پاییز گذشته، این شبهه مطرح شد که برخی واردکنندگان پس از ورود به کشور، کالاهای با ارزشی مانند طلا (کم حجم و با ارزش) را از مجاری غیرقانونی به خارج از کشور منتقل کرده و در بازه زمانی مورد نظر مجدداً همان کالا را به کشور دیگری صادر کرده اند. با ثبت سفارش جدید ارزها وارد و خارج از کشور شد. این چرخه ورود قانونی و خروج غیرقانونی منجر به صادرات مکرر ارز از کشور شده است. از این رو بانک مرکزی بر اساس وظایف خود مبنی بر ساماندهی و مدیریت بازار ارز و طلا و در جست و جوی راه حلی برای حل مشکل فوق، اقداماتی را برای فراهم کردن زیرساخت های قانونی و اجرایی برای ایجاد بازار رسمی طلا در کشور انجام داده است. کشور راهی برای جلوگیری از چرخه استخراج غیرقانونی طلا. بر این اساس، رفع نیاز ارزی هنگام واردات طلا از محل ارز حاصل از صادرات، طبق مقررات جدید بانک مرکزی، مستلزم تایید تحویل، تحویل و فروش شمش طلای وارداتی در مرکز مبادلات ارز و طلای ایران پس از تدوین دستورالعمل معاملات شمش طلا در مرکز مبادلات طلا و ارز ایران، اولین مزایده شمش طلا در تاریخ ۲۷/۱۰/۱۳۰۲ با حضور تامین کنندگان (متقاضیانی که مایل به حذف تعهدات ارزی از محل هستند، برگزار گردید. واردات طلا) و متقاضیان خرید طلا (فعالان دارای مجوز در حوزه طلا و جواهر) آغاز شد.
از آن روز تا کنون ۲۰ حراج موفق انجام شده است که بیش از ۲۷۰۰ قطعه شمش یک کیلویی معامله شده است و صادرکنندگان توانسته اند شمش طلا را در بازاری شفاف و کارآمد با قیمت هایی بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا به فروش برسانند. خود برای تسویه تعهدات ارزی اقداماتی انجام دهند. البته طبق مقررات، سایر واردکنندگانی که نیازی به پردازش تعهد ارزی از محل واردات طلا ندارند و همچنین سرمایه گذاران خارجی در صورت تمایل می توانند از زیرساخت های ایجاد شده در مرکز مبادلات ارزی و طلای ایران استفاده کنند. تا شمش های طلای خود را تحویل دهند. همچنین بر اساس دستورالعمل مصوب، فروش شمش طلا در مرکز مبادلات طلا و ارز تنها به صاحبان دارای مجوز اتحادیه طلا و تولیدکنندگان در صنعت طلا و جواهر مجاز است. با توجه به قابلیت نظارت بر طلا در سامانه جامع معاملات، این ابتکار می تواند ضمن ایجاد شفافیت، منجر به بهبود گردش طلا در زنجیره ارزش صنعت طلا شود.
در نهایت قیمت های تعیین شده در معاملات طلا در بورس؛ این یک سیگنال بسیار مثبت به ارائه دهندگان و متقاضیان ارسال کرد. در واقع از یک سو متقاضیان که تولیدکنندگان واقعی صنعت طلا هستند به بازاری دست یافته اند که هدف سوداگرانه ندارد و از سوی دیگر نگرانی عرضه کنندگانی که ممکن است می ترسند شمش طلای خود را در این مرکز ارزان بخرند زیرا قیمت را در حاشیه بازار کشف کردند و بر مکانیزم عرضه و تقاضا تمرکز کردند که کاملا حل شد.
